Wstęgowo-cęgowy ornament
Spis treści
Wstęgowo-cęgowy ornament
(inne określenia: cęgowy ornament, regencyjny ornament)
Ornament wykształcony z ornamentu wstęgowego w okresie regencji we Francji (1715-1723) i rozpowszechniony w zdobnictwie europejskim 2 i 3 ćw. XVIII w. Składa się z zakrzywionych i prostych wstęg, załamujących się pod różnymi kątami i tworzących charakterystyczne formy przypominające rozwarte cęgi. Najczęściej stanowi element większych kompozycji ornamentalnych, wraz z kampanulami, kratką regencyjną, lambrekinem, chinoiseries, maskami itp. W introligatorstwie występuje najczęściej w obrębie ram ornamentalnych (bordiur) okładzin, jak również w rozbudowanych kompozycjach, zajmujących większą lub całą powierzchnię okładzin. Szczególnie efektowne oprawy ozdobione w.-c. o. tworzono w 2-3 ćw. XVIII w. we Włoszech (dekoracje wyciskane z tłoków, złocone i mozaikowe) oraz we Francji do lat 50-60 XVIII w. (m.in. wyciskane z plakiet, złocone i niekiedy wzbogacane malowaniem almanachów oprawy z warsztatu Pierre-Paula Dubuissona). Z szerokich, wijących się i załamujących wstęg o formie pokrewnej w.-c. o. złożone są też dekoracje osiemnastowiecznych →à la fanfare opraw, chroniących modlitewniki dla członków rodzin królewskich z ok. poł. XVIII w. Wpływ w.-c. o. dostrzec można też w niemieckich oprawach z kompozytowym układem dekoracji. Nierzadko wyrafinowaniem techniki i układów kompozycyjnych z w.-c. o. odznaczają się złotnicze oprawy, powstające w całej Europie (także w Rzeczypospolitej) w 2-3 ćw. XVIII w. Efektowne, złocone kompozycje z w.-c. o. tworzono też na papierach zdobniczych, zwłaszcza tzw. brokatowych (reliefowych metalicznych).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Almanachów oprawy
Chinoiserie
Kampanula
Kompozytowa dekoracja
Kratka regencyjna
Lambrekinowy ornament
Maska
Wstęga
Wstęgowy ornament
Grafika
Wstęgowo-cęgowy ornament na złotniczej oprawie, Niemcy, Augsburg, ok. 1725, fot. wg: von Arnim 1992
Wstęgowo-cęgowy ornament dekoracji złotniczej na oprawie księgi liturgicznej, prawdopodobnie Polska, po 1725 r., Muzeum Diecezjalne, Płock, fot. A. Wagner
Wstęgowo-cęgowy ornament na oprawie włoskiej, ok. 1740, fot. wg: Bologna 1998
Przypisy
- Jarosławiecka-Gąsiorowska, Wierzbicki 1952, tabl. 33, 36-37;
- Lewicka-Kamińska 1972, tabl. XII;
- von Arnim 1992, nr kat./tabl. 103, 105, 115 i in.;
- Kozakiewicz 1996, s. 443-444;
- Bologna 1998, s. 132, 134-135, 139.
Autor: A.W.
