Kwiat

Spis treści

1 Kwiat
2 Zobacz też
3 Grafika
4 Przypisy

Kwiat

(kwiatek, kwiecie) (ang. flower, fr. fleur)

Jeden z najpowszechniejszych motywów dekoracji introligatorskiej, funkcjonujący samodzielnie lub jako element ornamentu. Pojęcie k. nastręcza kłopotów nazewniczych, odnosi się bowiem do całej rośliny jak i jej organu rozmnażania (stosowane na to drugie określenie „kwiecie” nie jest precyzyjne, dotycząc raczej zbioru kwiatów – kwiatostanu). Jako samodzielny motyw na oprawach k. ukazywany jest na dwa sposoby: całe rośliny lub ich większe fragmenty oraz samo „kwiecie”. W romanizmie motyw k. ograniczony był do prostych form ornamentalnych (np. czteroliść). Jego rozpowszechnienie i podział na wiele rodzajów nastąpiło w gotyku (XIV-pocz. XVI w.). Wśród nich wyodrębnia się wizerunki „kwiecia” z boku (np. oset, bratek) oraz z góry (trójpłatek, czteropłatek); szczególną kategorią ujęć k. z góry jest rozeta. W gotyckich ujęciach z boku wyróżniają się kwiaty w doniczce lub wazie, o jednej lub trzech ulistnionych łodygach zakończonych „kwieciem”. Typowo gotyckim motywem wyciskanym z tłoków, jest kwiaton, występujący w niezliczonych odmianach i wariantach, z których wiele podlega silnej stylizacji, wymykającej się jasnej kategoryzacji (w literaturze niem. określane zbiorczo jako Blattwerk). Pokrewne kwiatonom są gotyckie tłoki z kwiatów bukietem. Różnokształtne k. widnieją też w obrębie gotyckich →wici roślinnych, wyciskanych z tłoków i radełek. Charakterystycznym rodzajem k., rozpowszechnionym w zdobnictwie gotyckim a później nowożytnym jest lilia. W renesansowym introligatorstwie Włoch k. pojawiał się rzadko, przeważnie w silnej stylizacji jako element arabeski. Motywy pojedynczego lub potrójnego kwiatu, wyciskane zazwyczaj z małych tłoków w narożach ram ornamentalnych, ukazywano na oprawach europejskich przez cały XVI w. W kręgu niemieckim i w Polsce 2-3 ćw. XVI w. chętnie stosowano motyw pąka (pączka) roślinnego. Na przełomie XVI i XVII w. sporą popularność we Francji zyskały drobne, ale precyzyjnie opracowane, motywy k. m.in. na oprawach à la fanfare. Dalsze rozpowszechnienie motywu k. nastąpiło w erze baroku i rokoka: jako centralne elementy dekoracji kompartymentów grzbietu wśród filigranowych dekoracji okładzin, jako główne – malowane i złocone, mozaikowe bądź haftowane – motywy na niewielkich okładzinach (czasami też grzbietach), chętnie wzbogacane motywami ptaków. Jako pojedyncze k. lub detale wici stanowiły popularny składnik bordiur na oprawach z dekoracją pointillé oraz koronkową z XVII-XVIII w. Na oprawach romantycznych i historyzujących ukazywany rzadziej, wrócił do łask pod koniec XIX w. m.in. w mozaikowych dziełach Henriego M. Michela, a na przełomie XIX i XX w. wśród licznych introligatorów secesyjnych. W kolejnych dekadach XX i XXI w., pod wpływem nowych nurtów w zdobnictwie introligatorskim, coraz rzadszy (np. dzieła Franciszka J. Radziszewskiego).