Kwiaton

Kwiaton

(ang. fleuron, fr. fleuron)

1. kwiatowo-liściasty motyw zdobniczy o symetrycznej, wertykalnej kompozycji. Wywodzi się z gotyckiej dekoracji architektonicznej (zwieńczenia pinakli i wimperg) oraz złotnictwa (elementy relikwiarzy, kielichów itp.). Rozpowszechniony w gotyckim introligatorstwie XV-pocz. XVI w., w którym wytworzyły się jego liczne odmiany i warianty. Typowy k. gotycki składa się z pionowej łodygi z symetrycznie wyrastającymi na boki liśćmi, kwiatami lub owocami na szypułkach oraz z kwiatem/owocem na wierzchołku. Niekiedy w dolnej części widnieje rodzaj przewiązki (niem.: Krause – kryza), przekształcającej k. w silnie stylizowany kwiatów bukiet. Do okazalszych form k. należą te, w których zamiast przewiązki znajduje się wydatny kielich kwiatowy z wyrastającą z niego łodygą i liśćmi. Czasami w dolnej części k. widnieje zgrubienie, przypominające donicę (kwiat). Motywy k. ukazywano za pomocą tłoków jako otwarte (zazwyczaj wpisujące się w kształt wydłużonego rombu), lub zamknięte (najczęściej w romboidalnej ramce). Bardzo często wykorzystywano je do zapełniania wewnętrznych pól rombowego wzoru i owocu granatu wzoru, rzadziej w obramieniach zwierciadeł i na grzbietach. W introligatorstwie renesansowym gotycka forma k. zupełnie zanikła, wyparta przez tzw. kwiaton aldyński (wł. ferro aldino) o delikatnej stylizacji w typie arabeski. W XVI – pocz. XVII w. pochodne tego wzorca rozpowszechniły się w całej Europie, zazwyczaj jako niewielkie ozdobniki rozmieszczane w narożach lub listwach ramowej kompozycji. Na oprawach 4 ćw. XVI – 2 ćw. XVII w. pokaźny i bogato opracowany k. widnieje niekiedy w centrum okładziny. Charakterystyczne, filigranowe, formy mają k-y →pointillé, rozpowszechnione we Francji, a następnie całej Europie, w XVII-pocz. XVIII w. W erze baroku i rokoka k. pojawiał się, obok motywów kwiatu, w obrębie większych kompozycji okładzin oraz w centrum kompartymentów grzbietu. W ostatniej funkcji, zazwyczaj drobne motywy k. często stosuje się na oprawach XIX-XXI w.

2. W terminologii heraldycznej synonimiczne wobec k. pojęcie „fleuron”: zwielokrotnione, dekoracyjne zakończenia obręczy korony tzw. szlacheckiej (fleuronowej) i margrabiowskiej, znajdującej się w różnorakich przedstawieniach herbów na oprawach.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Arabeska
Herb
Korona rangowa
Kwiat
Kwiatów bukiet
Owocu granatu wzór
Rombowy wzór

Grafika

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Przypisy

1. Kyriss 1954, tabl. 1, 7, 11 i in.;
2. Fürstenberg, De Marinis 1966, s. 44-45;
3. Devaux 1977, s. 49-51; 114-124, 226 i in.;
4. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 33-35, 38-61;
5. Barber 1984, s. 406;
6. Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 5, 37-40;
7. Macchi F. i L. 2002, s. 8, 185;
8. Macchi F. i L. 2007, s. 105-107;
9. Tondel 2007, il. na s. 160-161, 167, 171 i in;
10. Storm van Leeuwen 2011, nr kat./tabl. 23, 40-42, 54-55 i in.
11. Sidorowicz-Mulak 2017, s. 55.

---

Autor: A.W.