Horror vacui
Spis treści
Horror vacui
(z łac. „lęk pustki”, ang. horror vacui; fr. horreur du vide)
Pojęcie charakterystyczne dla rzemiosła artystycznego, niekiedy używane też w kontekście zdobnictwa introligatorskiego. Tyczy się tendencji do całkowitego zapełnienia powierzchni (np. obleczenia okładziny lub jej zwierciadła) profuzją dekoracji wyzbytej pustego tła. Po raz pierwszy skłonność introligatorów do szczelnego pokrywania powierzchni okładzin wyciskami tłoków pojawiła się w oprawach romańskich. Podobne rozwiązania dostrzegalne są niekiedy w tłoczonych i radełkowanych oprawach gotyckich oraz renesansowych; ze szczególną siłą h. v. ujawnił się jednak w dziełach niektórych wybitnych mistrzów francuskich doby manieryzmu i baroku (kartuszowa dekoracja, à la fanfare oprawy). Wobec faktu, iż drobiazgowe ozdobienie obleczeń okładzin, grzbietu, a nawet dublury, stanowi jeden z mierników kunsztowności introligatora, a zarazem wysmakowania gustu jego zleceniodawcy, tendencja ta obecna była w dorobku wielu mistrzów kolejnych epok w dziejach zdobnictwa artystycznego (np. mozaikowe oprawy, wydawnicze oprawy). Dzieła z wirtuozersko opracowaną dekoracją całych okładzin i grzbietu cechowały też niektórych mistrzów art déco opraw w okresie międzywojennym XX w. oraz ich następców w erze powojennej. Generalnie jednak w XX-XXI w. zjawisko h. v. w zdobnictwie introligatorskim ustąpiło innego rodzaju eksperymentom z ornamentem i barwą oprawy.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Amor vacui
Art déco oprawy
Kartuszowa dekoracja
Mozaikowe oprawy
Romańskie oprawy
Wydawnicze oprawy
Grafika
Oprawa z dekoracją à la fanfare jako przykład horror vacui, fot. wg: bibliophilie.blogspot.com
Oprawa francuska z ok. 1600 r. jako przykład horror vacui, Bibliothèque nationale de France, fot. wg: gallica.bnf.fr
Przypisy
- von Arnim 1992, nr kat./tabl. 113;
- Kozakiewicz 1996, s. 153.
Autor: A.W.
