Kwiat: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 20:07, 4 lip 2021

Kwiat

(kwiatek, kwiecie) (ang. flower, fr. fleur)

Jeden z najpowszechniejszych motywów dekoracji introligatorskiej, funkcjonujący samodzielnie lub jako element ornamentu. Pojęcie k. nastręcza kłopotów nazewniczych, odnosi się bowiem do całej rośliny jak i jej organu rozmnażania (stosowane na to drugie określenie „kwiecie” nie jest precyzyjne, dotycząc raczej zbioru kwiatów – kwiatostanu). Jako samodzielny motyw na oprawach k. ukazywany jest na dwa sposoby: całe rośliny lub ich większe fragmenty oraz samo „kwiecie”. W romanizmie motyw k. ograniczony był do prostych form ornamentalnych (np. czteroliść). Jego rozpowszechnienie i podział na wiele rodzajów nastąpiło w gotyku (XIV-pocz. XVI w.). Wśród nich wyodrębnia się wizerunki „kwiecia” z boku (np. oset, bratek) oraz z góry (trójpłatek, czteropłatek); szczególną kategorią ujęć k. z góry jest rozeta. W gotyckich ujęciach z boku wyróżniają się kwiaty w doniczce lub wazie, o jednej lub trzech ulistnionych łodygach zakończonych „kwieciem”. Typowo gotyckim motywem wyciskanym z tłoków, jest kwiaton, występujący w niezliczonych odmianach i wariantach, z których wiele podlega silnej stylizacji, wymykającej się jasnej kategoryzacji (w literaturze niem. określane zbiorczo jako Blattwerk). Pokrewne kwiatonom są gotyckie tłoki z kwiatów bukietem. Różnokształtne k. widnieją też w obrębie gotyckich →wici roślinnych, wyciskanych z tłoków i radełek. Charakterystycznym rodzajem k., rozpowszechnionym w zdobnictwie gotyckim a później nowożytnym jest lilia. W renesansowym introligatorstwie Włoch k. pojawiał się rzadko, przeważnie w silnej stylizacji jako element arabeski. Motywy pojedynczego lub potrójnego kwiatu, wyciskane zazwyczaj z małych tłoków w narożach ram ornamentalnych, ukazywano na oprawach europejskich przez cały XVI w. W kręgu niemieckim i w Polsce 2-3 ćw. XVI w. chętnie stosowano motyw pąka (pączka) roślinnego. Na przełomie XVI i XVII w. sporą popularność we Francji zyskały drobne, ale precyzyjnie opracowane, motywy k. m.in. na oprawach à la fanfare. Dalsze rozpowszechnienie motywu k. nastąpiło w erze baroku i rokoka: jako centralne elementy dekoracji kompartymentów grzbietu wśród filigranowych dekoracji okładzin, jako główne – malowane i złocone, mozaikowe bądź haftowane – motywy na niewielkich okładzinach (czasami też grzbietach), chętnie wzbogacane motywami ptaków. Jako pojedyncze k. lub detale wici stanowiły popularny składnik bordiur na oprawach z dekoracją pointillé oraz koronkową z XVII-XVIII w. Na oprawach romantycznych i historyzujących ukazywany rzadziej, wrócił do łask pod koniec XIX w. m.in. w mozaikowych dziełach Henriego M. Michela, a na przełomie XIX i XX w. wśród licznych introligatorów secesyjnych. W kolejnych dekadach XX i XXI w., pod wpływem nowych nurtów w zdobnictwie introligatorskim, coraz rzadszy (np. dzieła Franciszka J. Radziszewskiego).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Czteropłatek
Floralna dekoracja
Kwiaton
Kwiatów bukiet
Lilia
Liść
Pąk
Rozeta
Trójpłatek

Grafika

Przypisy

1. Davenport 1899, tabl. 11, 14, 21-23 i in.;
2. Michon 1956, tabl. XXI, XXIII-XXIV, XXXII-XXXIV i in;
3. Krynicka 1967, tabl. VIII/il. 3;
4. Devaux 1977, s. 153-156, 286, 291 i in.;
5. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 28-78, 171-184, 251-277;
6. Schmidt-Künsemüller 1985, s. 233, 241, 251-252 i in.;
7. Mazal 1990, il. 185, 188, 197 i in.;
8. von Arnim 1992, nr kat./tabl. 107, 193, 201 i in.;
9. Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 4-7;
10. Tondel 2007, tabl. XLVI.

Autor: A.W.