Kapitałka: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
 
(Nie pokazano 39 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 +
==Kapitałka==
 +
(dzierganka) (ang. endband, headband, niem. Das Kapital, das Kapitalband, fr. tranchefile, wł. capitello, duń. kapitaelbånd, hol. kapitaal, nor. kapitalbånd, hiszp. cabezada, szw. Kapitälband, cz. kapitálek, fiń, reunusnuaha, kapiteelinauha)
  
−
Kapitałka, (dawniej zwana dzierganką) to element kodeksów znajdujący się na górze i dole grzbietu i pełniący funkcję strukturalną i/lub dekoracyjną. Kapitałka jest zazwyczaj równa wysokości oprawie, ale niekiedy wystaje ponad nią, jak i znajduje się poniżej jej. Kapitałki znajdujące się w najwcześniejszych kodeksach były elementem broszurowania, czyli końcowym zwięzem, wokół którego zawijała się nić przechodząc z jednej składki do kolejnej. Materiałem używanym na te kapitałkowe zwięzy była zazwyczaj skóra garbowana lub wyprawy glinowej. Kapitałki w okresie późnego średniowiecza były najczęściej doszywane poprzez zadzierzgnięcie o plątnik każdej składki. By uchronić krawędzie bloku przez rozrywaniem przez nić stosowano podkładkę z paska pergaminu lub rzadziej skóry, a obszyty rdzeń był, podobnie jak zwięzy, przewleczony przez otwory w okładzinach. W tym okresie występowały także kapitałki z uchem, kapitałki tworzone na tzw. bazie, zaplatane z rzemieni lub szyte na niej.  Od XVI w. kapitałki zaczęły tracić swoją funkcję konstrukcyjną, zaczęły nosić funkcję wyłącznie dekoracyjną. Najczęściej stosowano kapitałki doklejane, przy czym początek ich występowania określa się na koniec XV wieku (Niemcy). Kapitałka doklejana składała się z sznurkowego, pergaminowego lub skórzanego rdzenia owiniętego tkaniną lub pergaminem (tzw. podkładka kapitałki). Tak przygotowaną bazę doklejano do bloku, przy czym podkładka zazwyczaj wystawała poza blok i była doklejona do wewnętrznej strony okładzin. Na tak wykonanej bazie wykonywano ozdobne szycie. Angielski termin określający kapitałkę - „endband” opracował w 1967 r. Christopher Clarkson, oznacza on dokładnie „zwięz końcowy”. Clarkson zaznaczył, że kapitałki te będąc  elementem broszurowania, służyły jednocześnie do montażu okładzin.  Termin „endband” z czasem został poszerzony i zaczęto go stosować do określania wszystkich rodzajów poziomych pasków na końcach grzbietów, mogących pełnić funkcję zarówno strukturalną jak i dekoracyjną.
+
Element kodeksów znajdujący się na górze i dole grzbietu bloku, pełniący funkcję strukturalną i/lub dekoracyjną. Kapitałka jest zazwyczaj równa wysokości okładki lub jest niższa, ale niekiedy wystaje ponad nią. Kapitałki w najwcześniejszych kodeksach były elementem systemu szycia - końcowym zwięzem (zazwyczaj skórzanym) wokół którego zawijała się nić, przechodząc z jednej składki do kolejnej. Kapitałki w okresie późnego średniowiecza doszywano do bloku. Celem ochrony grzbietów składek przed rozerwaniem przez nić, stosowano podkładkę z paska pergaminu lub skóry, a obszyty rdzeń był, podobnie jak zwięzy, przewleczony przez otwory w okładzinach. W tym okresie występowały także kapitałki z uchem, kapitałki szyte na tzw. bazie oraz zaplatane z rzemieni.  Od XVI w. kapitałki zaczęły tracić swoją funkcję konstrukcyjną, a dominującą stała się funkcja dekoracyjna. Najczęściej stosowano kapitałki przyklejane, przy czym początek ich występowania określa się na koniec XV wieku (Niemcy). Kapitałka przyklejana składała się ze sznurkowego, pergaminowego lub skórzanego rdzenia owiniętego tkaniną lub pergaminem (tzw. podkładka kapitałki). Tak przygotowaną bazę przyklejano do bloku, przy czym skraje podkładki zazwyczaj wystawały poza blok i były przyklejone do wewnętrznej strony okładzinówek. Na tak wykonanej bazie wykonywano ozdobne szycie.  
−
Klasyfikacja i charakterystyka kapitałek:
+
−
1. Kapitałki ksiąg basenu Morza Śródziemnego i orientalne
+
−
      1.1. kapitałka koptyjska
+
−
      1.2. kapitałka etiopska
+
−
      1.3. kapitałka islamska
+
−
      1.4. kapitałka bizantyńska
+
−
      • kapitałka „alla greca”/grecka
+
−
      • kapitałka armeńska
+
−
      • kapitałka syryjska
+
−
2. Kapitałki ksiąg świata zachodniego
+
−
      2.1. kapitałka karolińska
+
−
      2.2. kapitałka romańska
+
−
      2.3. kapitałka gotycka
+
−
      2.4. kapitałka nowożytna
+
−
      • kapitałka „niemiecka”
+
−
      • kapitałka „francuska”
+
−
      2.5. kapitałka belle epoque
+
−
      2.6. kapitałka współczesna
+
  
 +
Angielski termin określający kapitałkę - „endband”, oznaczający w dokładnym tłumaczeniu „zwięz końcowy” rozpropagował od 1967 r. Christopher Clarkson. Clarkson zaznaczył, że kapitałki te będąc  elementem systemu szycia, służyły jednocześnie do montażu okładzin przy bloku.  Termin „endband” z czasem został poszerzony i zaczęto go stosować do określania wszystkich rodzajów poziomych pasków na końcach grzbietów, mogących pełnić funkcję zarówno strukturalną, jak i dekoracyjną.
  
−
==Kapitałki ksiąg basenu Morza Śródziemnego i orientalne==
+
===Klasyfikacja kapitałek===
 +
* Kapitałki ksiąg basenu Morza Śródziemnego i orientalne
 +
** kapitałka koptyjska
 +
** kapitałka etiopska
 +
** kapitałka islamska
 +
** kapitałka bizantyńska
 +
*** kapitałka grecka
 +
*** kapitałka armeńska
 +
*** kapitałka syryjska
 +
* Kapitałki ksiąg świata zachodniego
 +
**kapitałka z uchem
 +
*** kapitałka karolińska
 +
*** kapitałka romańska
 +
** kapitałka integralna
 +
** kapitałka podstawowa
 +
*** kapitałka gotycka
 +
** kapitałka ze szwem zeszytowym
 +
** kapitałka podstawowa z obszyciem
 +
** kapitałka podstawowa z oplotem
 +
** kapitałka obszywana bezpośrednio
 +
*** kapitałka niemiecka
 +
*** kapitałka francuska
 +
** kapitałka przyklejana
 +
*** tkaninowa
 +
*** papierowa
 +
*** skórzana
 +
*** pergaminowa
 +
*** z obszyciem
 +
*** z doszyciem
 +
*** maszynowa
  
 +
===Elementy budowy kapitałek===
 +
* Kapitałka podstawowa
 +
* Kapitałka złożona
 +
* Rdzeń
 +
* Rdzeń podstawowy
 +
* Rdzeń dodatkowy
 +
* Rdzeń montażowy (Koniec montażowy kapitałki)
 +
* Podkładka
 +
* Obszycie podstawowe
 +
* Obszycie dekoracyjne
 +
* Oplot dekoracyjny
 +
* Stopka
  
−
===1.1. kapitałka koptyjska===
+
==Zobacz też==
−
Kapitałka koptyjska należy do grupy kapitałek ksiąg basenu Morza Śródziemnego i orientalnych. Wśród nielicznych zachowanych kodeksów koptyjskich nie jest znany żaden posiadający całą kapitałkę. W opisach wczesnych wieloskładkowych kodeksów koptyjskich pochodzących z okresu od powstania chrześcijańskich koptyjskich społeczności, jako części Imperium Bizantyjskiego około II w. n. e. aż do podboju arabskiego w połowie VII wieku wspomina się (J.A.Szirmai) jedynie o zachowanych śladach wraz z resztkami kolorowych nici po szyciu nieokreślonych kapitałek. Podobnie nie zachowały się kapitałki w późnych kodeksach koptyjskich pochodzących z okresu represji arabskich wobec Koptów w VII ‒ XI w. Przeprowadzona analiza pozostałości po kapitałkach pozwoliła stwierdzić (Szirmai), że najpowszechniejszym sposobem ich wykonywania był ścieg łańcuszkowy (link stitch) z łańcuszkiem pojedynczym lub podwójnym, którego szycie przedłużone było nieznacznie na krawędzi obu okładzin (rys. 1).
+
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
−
Odmianą tej kapitałki mogą być kapitałki zidentyfikowane w kodeksach z Hamuli (Petersen). Modyfikacja w pierwszym przypadku polega na szyciu wykonanym na zabezpieczonym wcześniej tkaniną grzbiecie, w drugim na wprowadzeniu sznurkowego rdzenia składającego się z jednego lub dwóch sznurków (rys. 2).Tak przygotowane bazy kapitałek obszywano barwnymi nićmi. Ustalono (T.Petersen),że kapitałki koptyjskie często były czerwone i zielone. Odnotowano także (Petersen) duże podobieństwo pomiędzy kapitałką koptyjską a etiopską, islamską i jedną z odmian kapitałki bizantyjskiej.
+
[[Kapitałka armeńska ]] <br>
−
File:Rys 1 schemat szycia kapitałki koptyjskiej.jpg|Rys. 1. Schemat szycia kapitałki koptyjskiej; [a] z pojedynczym łańcuszkiem, [b] z podwójnym łańcuszkiem (rys. Szirmai)
+
[[Kapitałka bizantyńska ]] <br>
−
Rys 2 dwa typy kapitałek koptyjskich.jpg|Rys. 2.  Dwa typy kapitałek na kodeksach Hamuli; [a] kapitałka z podwójnym łańcuszkiem zamocowana w okładzinach i zadzierzgnięta przez zabezpieczenie grzbietu [b] sznurkowy rdzeń kapitałki zamocowany nicią w dolnej okładzinie (rys. Szirmai)
+
[[Kapitałka przyklejana ]] <br>
 +
[[Kapitałka etiopska ]] <br>
 +
[[Kapitałka francuska ]] <br>
 +
[[Kapitałka gotycka ]] <br>
 +
[[Kapitałka grecka ]] <br>
 +
[[Kapitałka integralna ]] <br>
 +
[[Kapitałka islamska ]] <br>
 +
[[Kapitałka karolińska ]] <br>
 +
[[Kapitałka koptyjska ]] <br>
 +
[[Kapitałka niemiecka ]] <br>
 +
[[Kapitałka obszywana bezpośrednio ]] <br>
 +
[[Kapitałka podstawowa ]] <br>
 +
[[Kapitałka podstawowa z oplotem ]] <br>
 +
[[Kapitałka romańska ]] <br>
 +
[[Kapitałka syryjska ]] <br>
 +
[[Kapitałka ze szwem zeszytowym ]] <br>
 +
[[Kapitałka złożona ]] <br>
 +
[[Kapitałkowanie]] <br>
 +
[[Szycie na kapitałkę]] <br>
 +
[[Stópka]] <br>
  
−
===1.2. kapitałka etiopska===
+
==Bibliografia==
−
Kapitałka etiopska należy do grupy kapitałek ksiąg basenu Morza Śródziemnego i orientalnych. Kodeksy etiopskie zalicza się (Szirmai) do grupy kodeksów dziedzictwa krajów Morza Śródziemnego ze względu na fakt, że przez wieki Etiopia miała kontakt z kościołem koptyjskim i Bizancjum i była pod silnym wpływem ich kultury. Pierwsze kodeksy etiopskie powstały ok. IV w., tj. po dotarciu do Etiopii chrześcijaństwa, za pośrednictwem syryjskich misjonarzy. Arabski podbój Egiptu w VII wieku odseparował Etiopię od większości chrześcijan na 600 ‒ 700 lat i dopiero ok. XVI w. księgi z tego kraju zaczęły trafiać do Europy. Większość znanych dziś przykładów kodeksów etiopskich pochodzi z XVI ‒ XIX wieku, jednak istnieją także starsze egzemplarze. Są to obiekty głównie o tematyce religijnej spisane w języku Ghe’ez, w wielu przypadkach zdobione barwnymi miniaturami. Szycie bloku jest łańcuszkowe z nicią zamocowaną w drewnianych okładzinach obleczonych w skórę.  
+
# Adam Paul, Das Kapital, „Archiv für Buchbinderei”, 1911, nr 11, s. 53-61.
−
Kapitałki etiopskie montowane były przy kodeksach po ich oprawieniu, zatem są one raczej elementem oprawy, a nie bloku. Składają się one z dwóch charakterystycznie splecionych ze sobą pasków skóry o szerokości od 6 ‒ 10 mm (rys. 1) i przedłużonych poza grzbiet o 40 ‒ 60 mm.  
+
# Adam Paul, Die griechische Einbandkunst und das frühchristliche Buch, „Archiv für Buchbinderei”, 1923, nr 23, s. 89-91.
−
Rzemienie mogły być barwione na jeden lub dwa kolory. Doszywano je do bloku przez składki i obleczenie grzbietu, co było widoczne na grzbietach opraw (rys. 2). Nić doszywająca kapitałkę mogła być wykonana z jelita i często jest inna niż nić szycia bloku.
+
# Boudalis Georgios, Endbands in greek-style bindings, „Paper Conservator”, 2007, t. 31, nr 1, s. 29-49.
−
===1.3. kapitałka islamska===
+
# Cermanova T., Kapitalek, dulezity prvek knizni vazby a jeho funkce, praca licencjacka, Univerzita Pardubice, Pardubice 2008.  
−
Kapitałka islamska należy do grupy kapitałek ksiąg basenu Morza Śródziemnego i orientalnych. Kodeksy islamskie zalicza się do dziedzictwa obszaru Morza Śródziemnego ze względu na powiązania z nimi kodeksów etiopskich, a także na fakt, że rozkwit arabskiego introligatorstwa przypada na okres islamskiego podboju Bliskiego Wschodu, Bizancjum, Egiptu i Północnej Afryki w VII w.  
+
# Dorębska M., Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Kapitałka-historia, rodzaje, terminologia, (promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018.
−
Budowa kapitałek islamskich przez stulecia pozostała w dużej mierze niezmieniona, z wyjątkiem rzadkich, nietypowych rozwiązań. Tradycyjne kapitałki wykonywano na rdzeniu z paska skóry umieszczonego na krawędzi bloku przy grzbiecie i zadzierzgiwanego o składki, przez co uzyskiwano bazę kapitałki, oplecioną nicią stanowiącą swoistą osnowę (ang. warp) (rys. 5a). Następnie zazwyczaj dwa kolory, jedwabnych nici tworzących wątek (ang. weft) przeplatano przez osnowę(rys. 5b), uzyskując najczęściej wzór zygzaka (fot. 1) lub rzadziej inny (fot. 2).
+
# Encyklopedia Wiedzy o Książce, pod red. A. Birkenmajer, Wrocław 1971, sp.1106.
−
Rys. 5. Kapitałka islamska: [a] rdzeń ze skóry doszyty do składek tworząc jednocześnie osnowę; [b] oplecenie przez osnowę nici w dwóch kolorach (wątek) tworzących wzór zygzaka. (rys. Szirmai)
+
# Evetts D.M., Traditional Islamic Chevron Headband, „Guild of Book Workers Journal”, 1981, t. 19, nr 1, s. 30-35.
−
Niekiedy skórzany rdzeń bazy  doklejano do grzbietu.  Długość rdzenia jest zwykle równa szerokości grzbietu, lecz czasami mógł on być dłuższy, pozostawiano go takim celowo i doklejano lub doszywano do zewnętrznych kart (fot. 3). Oprócz skóry, rdzenie mogły być wykonane ze zwiniętego pergaminu, skręconych nici, paska tkaniny lub sztywnego materiału roślinnego, np. bambusa lub trzciny ‒ takie rozwiązania są częstsze w rękopisach z południowowschodniej Azji (fot. 4). W bardzo rzadkich przypadkach w ogóle nie stosowano rdzenia. Nić doszywającą rdzeń (szycie konstrukcyjne) zwykle mocowano przez dowiązanie jej do jednej z zewnętrznych składek wewnątrz lub na zewnątrz bloku. Szycie rozpoczynano na rdzeniu od strony bloku i prowadzono w stronę grzbietu. Nić wprowadzano w składki około 30 – 40 mm od krawędzi  bloku, czasem z wykonaniem podwójnych pętli w każdej składce dla stworzenia bardziej zwartej osnowy. Nici obszycia zwykle były jedwabne (czasem podwójne) w dwóch kolorach, np. czerwonym i białym, czerwonym i żółtym, zielonym i różowym. Poza najbardziej popularnym wzorem zygzaka w dwóch kolorach można znaleźć zygzaki trójkolorowe (fot. 5), a także przypadki wzoru pionowego, skośnego (fot. 6, 7) lub „szachownicy” (fot. 8). Nici mogły być gładkie lub szorstkie, z błyszczącego jedwabiu lub matowej bawełny. Niektóre kapitałki w ogóle nie posiadają dekoracyjnego obszycia mając wyłącznie szycie konstrukcyjne (fot. 9). Skóra obleczenia na grzbiecie mogła być docięta równo (nie wykonywano podwinięć) lub wystawać nad kapitałkę i być nad nią formowana w tzw. „ucho” (fot. 1, 10).
+
# Fischer B., Sewing and Endband in the Islamic Technique of Binding, „Restaurator” 1986, t. 7, s. 181-201.
−
 
+
# Gacek A., Arabic bookmaking and terminology as portrayed by Bakr al-Ishbīlī in his Kitāb al-taysīr fī șinā’at al-tasfīr, “Manuscripts of the Middle East”, 1991, t.5, s. 106-113.
−
Nietypowe odmiany kapitałek islamskich
+
# Gast Monica, A History of Endbands Based on a Study by Karl Jäckel, „The New Bookbinder“, 1983, t. 3, s. 42-58.
−
W księgach z południowo-wschodniej Azji można znaleźć kapitałki z „roztrzepanymi” zakończeniami przypominającymi frędzle, które powstawały z nieobciętych, roztrzepanych nici szycia albo nieobciętego rdzenia z tkaniny, sznurka jedwabnego, lnianego lub innego materiału (fot. 5, 11).  
+
# Giuffrida Barbara, Book Conservation Workshop Manual Part Three: Endbands, „The New Bookbinder” 1982, t. 2, s. 29-39.
−
Inną odmianą jest wykonanie obwiązania kapitałki jedną z jej nici szycia konstrukcyjnego już po obszyciu dekoracyjnym, co być może stosowano w celu uchronienia jej przed zsuwaniem się z zadzierzgnięć (fot. 12).
+
# Heinz Adolf Th. E., Über Heft- und Bindeweisen von Handschriften aus der Karolinger Zeit, „Archiv für Buchbinderei”, 1938, nr 38, s. 33-38.
−
Występują także nieliczne kapitałki osadzone w ścięciu krawędzi przy grzbiecie bloku (ang. saw-cut endbands). Kapitałki te posiadały rdzeń (fot. 13) lub były bezrdzeniowe. W przypadku braku rdzenia bazę stanowiły grube nici, które doszywano do bloku w odległości ok. 20 mm od krawędzi grzbietu (fot. 14). Stosowanie tego utrudniającego pracę rozwiązania prawdopodobnie wynikało z chęci uniknięcia przesuwania się obszycia, lecz odbywało się to kosztem elastyczności bloku. Takie kapitałki zidentyfikowano m. in. w kodeksach z Jemenu z wieku XIX i XX (Sheper). W kodeksach islamskich kapitałki były ich integralnym elementem, sporadycznie nie występują jedynie w cienkich woluminach.
+
# Hille Jenny, Merian Sylvie L., The Armenian Endband: History and Technique (3-Article), „The New Bookbinder”, 2011, t. 31, s. 45 – 60.  
−
===1.4. kapitałka bizantyńska===
+
# Jäckel K., Alte Techniken des Buchbinderhandwerks in der modernen Schriftgutrestaurierung, 2: Das Kapital, „Bibliotheksforum Bayern“, 1975, t. 3, s. 207-219.
−
====kapitałka „alla greca”/grecka====
+
# Jäckel K., Vom Stechen alter Handschriftenkapitale, „Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien“, 1961, nr 74, s. 288-291.
−
====kapitałka armeńska====
+
# Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 14, 44, 60, 340, 393, 431.  
−
====kapitałka syryjska====
+
# Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, London & New York 2017, s. 39, 49, 57-58, 76-77, 121-126, 159-161, 203-215.
−
=Kapitałki ksiąg świata zachodniego==
+
# Vezin J., Les reliures caroligiennes de cuir á décor estampé de la Bibliothéque Nationale de Paris, „Bibliothéque de l’Ecole des chartes”, 1970, nr 128, s. 81-113.
−
===2.1. kapitałka karolińska===
+
−
===2.2. kapitałka romańska===
+
−
===2.3. kapitałka gotycka===
+
−
===2.4. kapitałka nowożytna===
+
−
====kapitałka „niemiecka”====
+
−
====kapitałka „francuska”====
+
−
===2.5. kapitałka belle epoque===
+
−
===2.6. kapitałka współczesna===
+
−
 
+
−
===Lista===
+
−
 
+
−
* Punkt 1
+
−
* Punkt 2
+
−
** Punkt 2.1
+
−
** Punkt 2.2
+
−
* Punkt 2
+
−
 
+
−
==Grafika==
+
−
 
+
−
<gallery>
+
−
File:Bookbinders_2.jpg|Obrazek 1
+
−
File:Bookbinders_3.jpg|Obrazek 2
+
−
File:Bookbinders 4.JPG|Obrazek 3
+
−
File:Thing.jpg|Obrazek 4
+
−
</gallery>
+
−
 
+
−
==Przypisy==
+
−
 
+
−
# Przypis 1
+
−
# Przypis 2
+
−
 
+
−
----
+
−
Autor: '''P.M.'''
+
  
  
 
----
 
----
−
Autor: Małgorzata Pronobis-Gajdzis
+
Autor: '''M.P.B'''

Aktualna wersja na dzień 10:15, 26 kwi 2022

Kapitałka

(dzierganka) (ang. endband, headband, niem. Das Kapital, das Kapitalband, fr. tranchefile, wł. capitello, duń. kapitaelbånd, hol. kapitaal, nor. kapitalbånd, hiszp. cabezada, szw. Kapitälband, cz. kapitálek, fiń, reunusnuaha, kapiteelinauha)

Element kodeksów znajdujący się na górze i dole grzbietu bloku, pełniący funkcję strukturalną i/lub dekoracyjną. Kapitałka jest zazwyczaj równa wysokości okładki lub jest niższa, ale niekiedy wystaje ponad nią. Kapitałki w najwcześniejszych kodeksach były elementem systemu szycia - końcowym zwięzem (zazwyczaj skórzanym) wokół którego zawijała się nić, przechodząc z jednej składki do kolejnej. Kapitałki w okresie późnego średniowiecza doszywano do bloku. Celem ochrony grzbietów składek przed rozerwaniem przez nić, stosowano podkładkę z paska pergaminu lub skóry, a obszyty rdzeń był, podobnie jak zwięzy, przewleczony przez otwory w okładzinach. W tym okresie występowały także kapitałki z uchem, kapitałki szyte na tzw. bazie oraz zaplatane z rzemieni. Od XVI w. kapitałki zaczęły tracić swoją funkcję konstrukcyjną, a dominującą stała się funkcja dekoracyjna. Najczęściej stosowano kapitałki przyklejane, przy czym początek ich występowania określa się na koniec XV wieku (Niemcy). Kapitałka przyklejana składała się ze sznurkowego, pergaminowego lub skórzanego rdzenia owiniętego tkaniną lub pergaminem (tzw. podkładka kapitałki). Tak przygotowaną bazę przyklejano do bloku, przy czym skraje podkładki zazwyczaj wystawały poza blok i były przyklejone do wewnętrznej strony okładzinówek. Na tak wykonanej bazie wykonywano ozdobne szycie.

Angielski termin określający kapitałkę - „endband”, oznaczający w dokładnym tłumaczeniu „zwięz końcowy” rozpropagował od 1967 r. Christopher Clarkson. Clarkson zaznaczył, że kapitałki te będąc elementem systemu szycia, służyły jednocześnie do montażu okładzin przy bloku. Termin „endband” z czasem został poszerzony i zaczęto go stosować do określania wszystkich rodzajów poziomych pasków na końcach grzbietów, mogących pełnić funkcję zarówno strukturalną, jak i dekoracyjną.

Klasyfikacja kapitałek

  • Kapitałki ksiąg basenu Morza Śródziemnego i orientalne
    • kapitałka koptyjska
    • kapitałka etiopska
    • kapitałka islamska
    • kapitałka bizantyńska
      • kapitałka grecka
      • kapitałka armeńska
      • kapitałka syryjska
  • Kapitałki ksiąg świata zachodniego
    • kapitałka z uchem
      • kapitałka karolińska
      • kapitałka romańska
    • kapitałka integralna
    • kapitałka podstawowa
      • kapitałka gotycka
    • kapitałka ze szwem zeszytowym
    • kapitałka podstawowa z obszyciem
    • kapitałka podstawowa z oplotem
    • kapitałka obszywana bezpośrednio
      • kapitałka niemiecka
      • kapitałka francuska
    • kapitałka przyklejana
      • tkaninowa
      • papierowa
      • skórzana
      • pergaminowa
      • z obszyciem
      • z doszyciem
      • maszynowa

Elementy budowy kapitałek

  • Kapitałka podstawowa
  • Kapitałka złożona
  • Rdzeń
  • Rdzeń podstawowy
  • Rdzeń dodatkowy
  • Rdzeń montażowy (Koniec montażowy kapitałki)
  • Podkładka
  • Obszycie podstawowe
  • Obszycie dekoracyjne
  • Oplot dekoracyjny
  • Stopka

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Kapitałka armeńska
Kapitałka bizantyńska
Kapitałka przyklejana
Kapitałka etiopska
Kapitałka francuska
Kapitałka gotycka
Kapitałka grecka
Kapitałka integralna
Kapitałka islamska
Kapitałka karolińska
Kapitałka koptyjska
Kapitałka niemiecka
Kapitałka obszywana bezpośrednio
Kapitałka podstawowa
Kapitałka podstawowa z oplotem
Kapitałka romańska
Kapitałka syryjska
Kapitałka ze szwem zeszytowym
Kapitałka złożona
Kapitałkowanie
Szycie na kapitałkę
Stópka

Bibliografia

  1. Adam Paul, Das Kapital, „Archiv für Buchbinderei”, 1911, nr 11, s. 53-61.
  2. Adam Paul, Die griechische Einbandkunst und das frühchristliche Buch, „Archiv für Buchbinderei”, 1923, nr 23, s. 89-91.
  3. Boudalis Georgios, Endbands in greek-style bindings, „Paper Conservator”, 2007, t. 31, nr 1, s. 29-49.
  4. Cermanova T., Kapitalek, dulezity prvek knizni vazby a jeho funkce, praca licencjacka, Univerzita Pardubice, Pardubice 2008.
  5. Dorębska M., Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Kapitałka-historia, rodzaje, terminologia, (promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018.
  6. Encyklopedia Wiedzy o Książce, pod red. A. Birkenmajer, Wrocław 1971, sp.1106.
  7. Evetts D.M., Traditional Islamic Chevron Headband, „Guild of Book Workers Journal”, 1981, t. 19, nr 1, s. 30-35.
  8. Fischer B., Sewing and Endband in the Islamic Technique of Binding, „Restaurator” 1986, t. 7, s. 181-201.
  9. Gacek A., Arabic bookmaking and terminology as portrayed by Bakr al-Ishbīlī in his Kitāb al-taysīr fī șinā’at al-tasfīr, “Manuscripts of the Middle East”, 1991, t.5, s. 106-113.
  10. Gast Monica, A History of Endbands Based on a Study by Karl Jäckel, „The New Bookbinder“, 1983, t. 3, s. 42-58.
  11. Giuffrida Barbara, Book Conservation Workshop Manual Part Three: Endbands, „The New Bookbinder” 1982, t. 2, s. 29-39.
  12. Heinz Adolf Th. E., Über Heft- und Bindeweisen von Handschriften aus der Karolinger Zeit, „Archiv für Buchbinderei”, 1938, nr 38, s. 33-38.
  13. Hille Jenny, Merian Sylvie L., The Armenian Endband: History and Technique (3-Article), „The New Bookbinder”, 2011, t. 31, s. 45 – 60.
  14. Jäckel K., Alte Techniken des Buchbinderhandwerks in der modernen Schriftgutrestaurierung, 2: Das Kapital, „Bibliotheksforum Bayern“, 1975, t. 3, s. 207-219.
  15. Jäckel K., Vom Stechen alter Handschriftenkapitale, „Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien“, 1961, nr 74, s. 288-291.
  16. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 14, 44, 60, 340, 393, 431.
  17. Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, London & New York 2017, s. 39, 49, 57-58, 76-77, 121-126, 159-161, 203-215.
  18. Vezin J., Les reliures caroligiennes de cuir á décor estampé de la Bibliothéque Nationale de Paris, „Bibliothéque de l’Ecole des chartes”, 1970, nr 128, s. 81-113.


Autor: M.P.B

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Kapitałka&oldid=18116”