Kapitałka grecka
Spis treści
[ukryj]Kapitałka grecka
(„alla greca” endband) (ang. Greek-style endband, Greek headband, fr. tranchefile grecque)
Kapitałki te zostały wyróżnione jako typ z grupy kapitałek bizantyńskich ze względu na odmienne cechy kodeksów, przy których się znajdują. Zarówno konstrukcja, jak i elementy dekoracyjne tych kodeksów, nazywanych też niekiedy „alla greca” noszą cechy kodeksów zachodnioeuropejskich, co dało asumpt do odróżnienia ich od chronologicznie starszych, właściwych kodeksów bizantyńskich. Kapitałki opraw „alla greca” wystają nad blok i są przedłużone na krawędzie okładzin, co pozwala je zaliczyć do grupy kapitałek bizantyńskich, jednak nieco odmienna konstrukcja i obszycie sprawiają, że wyróżniono je jako odmienny typ. Bazą tych kapitałek jest zwykle pojedynczy rdzeń zamocowany nicią przewleczoną w otworach w okładzinach, prowadzoną w „ósemkę” i zadzierzgniętą o składki (il. 1 a-d). Dwa, najczęściej spotykane, typy obszycia dekoracyjnego to haft krzyżowy (il. 2)i haft prosty (il. 3). Haft krzyżowy wykonywano w wielu kolorach z użyciem nawet 8‒10 nici, natomiast haft renesansowy zwykle był dwukolorowy. Oba typy mogły posiadać dodatkowy, cienki rdzeń umieszczany nad rdzeniem głównym (il. 4 a-b). Kapitałki takie, oprócz kodeksów greckich XVI i XVII w. (van Regemorter), zidentyfikowano w serbskich rękopisach z XVI wieku (Szirmai)oraz hebrajskich księgach z biblioteki Fugger. Od miejsca znaleziska nazywano je „Fugger-type” (Jäckel).
Zobacz też
Grafika
il. 1a. Sposób szycia kapitałki podstawowej greckiej z jednym rdzeniem.
il. 1b. Kapitałka podstawowa grecka z jednym rdzeniem.
il. 1c. Szycie podstawowe kapitałek bizantyńskich "alla greca" wykonywane w ósemkę.
il. 1d. Kapitałka podstawowa grecka z jednym rdzeniem, XVI/XVII w.
il. 2. Obszycie krzyżowe z rdzeniem krzyżowym
il. 3. Obszycie proste ze stopką na bloku i z rdzeniem szczytowym.
il. 4a. Sposób szycia kapitałki podstawowej greckiej z dwoma rdzeniami.
il. 4b. Kapitałka podstawowa grecka z dwoma rdzeniami, XVI w.
Przypisy
- Bibliothéque nationale (red.), Les tranchefiles brodees. Etude historique et technique, Bibliothéque nationale de France 1989.
- Boudalis Georgios, Endbands in greek-style bindings, „Paper Conservator”, 2007, t. 31, nr 1, s. 29-49.
- Boudalis G., Twined Endbands in the Bookbinding Traditions of the Eastern Mediterranean, 2014.
- Cermanova T., Kapitalek, dulezity prvek knizni vazby a jeho funkce, praca licencjacka, Univerzita Pardubice, Pardubice 2008.
- Dorębska Magdalena, Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Kapitałka-historia, rodzaje, terminologia, (promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMk, Toruń 2018.
- Evetts D. M., Traditional Islamic Chevron Headband, „Guild of Book Workers Journal”, 1981, t. 19, nr 1,
- Greenfield Jane, Hille Jenny, Headbands: How to Work Them, New Castle 1991.
- Greenfield Jane, Hille Jenny, Endbands from East to West. How to work them, New Castle 2017.
- Jäckel K., Alte Techniken des Buchbinderhandwerks in der modernen Schriftgutrestaurierung, 2: Das Kapital, „Bibliotheksforum Bayern“, 1975, t. 3.
- Jäckel Karl, Kapitale – gestochen und geflochten, broszura, Course on Medieval Endbands, Ascona, Szwajcaria 1985.. 197:514766
198
- Jäckel Karl, Vom Stechen alter Handschriftenkapitale, „Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien“, 1961, nr 74, s. 288-291.
- Khan Y. R., Ohanyan T., Deceptive Covers: Armenian Bindings of 18th-Century Imprints from Constantinople, „The Book and Paper Group Annual”, 2013, t. 32.
- Kneep en Binding , pod. red W. K. Gnirrep, J. P. Gumbert, J. A. Szirmai, Haga1992.
- van Regemorter Berthe, La reliure des manuscrits grecs, „Scriptorium”, 1954, nr 8, s. 3-23
- Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, Hants 1999, s. 84-86.
- Scheper K., The Islamic Bookbinding Tradition. A Book Archeological Study, Haga 2014.
Autor: M.P.B.
