Maureskowo-wstęgowy ornament: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 23:39, 20 mar 2022

(fr. motif des mauresques combiné avec des motifs de rubans)

charakterystyczna odmiana maureski, w której silnie stylizowane wici roślinne widnieją pomiędzy wstęgami o zawijających się, załamujących pod różnymi kątami i prostych odcinkach, tworzących rozbudowane, zgeometryzowane układy. Nieznany w kręgu islamskim, pojawił się w Europie Zachodniej w 2 ćw. XVI w. pod wpływem wzorców graficznych (wzorniki introligatorskie) oraz poszukiwań nowych form dekoracyjnych w introligatorstwie. W l. 40. XVI w. spopularyzowany na oprawach francuskich m.in. z kręgu Fontainebleau, na których występował obok wstęgowego ornamentu (entrelacs), wyzbytego elementów floralnych. Na ok. poł. XVI w. przypada rozpowszechnianie się w europejskim introligatorstwie medalionów w typie pellegrino o owalnym bądź okrągłym (rzadziej czworobocznym) kształcie, wypełnionych rozmaitymi formami m.-w. o. Wyjątkowy w skali europejskiej zespół rytowanych dekoracji z m.-w. o. znajduje się na oprawach Srebrnej Biblioteki ks. Albrechta Pruskiego (ok. poł. XVI w.). W 2 poł. XVI i pocz. XVII w. ogromną popularność zdobyły orientalizujące oprawy z centralnymi medalionami i narożnymi ćwierćmedalionami z m.-w. o., który wzbogacano szrafowaniem tła, a niekiedy nawet malowaniem wstęg. W Polsce od lat 70. XVI w. dużym zainteresowaniem cieszyły się także odmiany centralnych i narożnych medalionów dopełnione rollwerkiem lub motywem główki anielskiej. W kręgu niderlandzkim i niemieckim, jak również w Rzeczypospolitej, wieloboczne, centralne medaliony z m.-w. o. (jako ślepe, złocone lub srebrzone wyciski) chętnie ukazywano na oprawach pergaminowych przez całą 1 poł. XVII w. Stopniowo jednak wypełniające je, anachroniczne ornamenty wypierały dekoracje barokowe o bardziej realistycznej, floralnej formie.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Arabeska
Kartuszowa kompozycja
Maureska
Orientalizujące oprawy
Pellegrino
Rollwerk
Srebrna Biblioteka
Szrafowanie
Wstęgowy ornament
Wzorniki introligatorskie

Grafika

Przypisy

1. Schunke 1954, s. 290–303;
2. Burnatowa 1964, s. 25, 200-221;
3. Laucevičius 1976, il. 126–127, 138–153 i in.;
4. Krynicka 1980, il. 32b,h;
5. Lindberg 1985 II, il. 35-37, 40;
6. Hohl 1989, s. 324–329;
7. Ogonowska 1993, il. 23, 27, 28;
8. Gruber 1994, s. 23–111;
9. Pearson 1994, s. 1–17;
10. Wagner 2011, s. 163–171, 188–194;
11. Kłysz-Hackbarth 2014, s. 37-38, il. 227;
12. Wagner 2016 II, s. 60-65;
13. Tondel, Wagner 2019.

Autor: A.W.