Woluta filigranowa
Spis treści
Woluta filigranowa
(fr. volute en filigrane)
Jeden z najpopularniejszych elementów dekoracji opraw barokowych, stosowany we Francji a następnie w innych krajach europejskich od lat 20. XVII w. do około połowy XVIII w. Jego rozpowszechnienie pokrywało się z rozkwitem techniki filigranowej dekoracji ze srebrnych drucików na złotniczych oprawach. Wyciskana z niewielkich tłoków (ok. 1-2 x 0,5-1 cm) w technice złocenia, ma spiralny kształt, zakończona jest listkiem bądź ślimakową wolutką; najczęściej wewnątrz w. widnieją też drobne listki i perełkowania. Wśród bogactwa form tego motywu daje się wyodrębnić dwie zasadnicze grupy: wybitnie filigranową (pointillé) z wewnętrznymi perełkami lub całkowicie perełkową budową, oraz bardziej linearną i uproszczoną. Z precyzyjnie zestawionych pod różnym kątem w. f. tworzono rozmaite układy kompozycyjne, np. wypełnienia pól w geometrycznych ramach wstęg à la fanfare, naśladownictwa narożnych i centralnych wachlarzy, dopełnienia centralnych medalionów o linearnej formie i geometrycznych kształtach (jako imitacje jubilerskich wisiorów) oraz jako à gerbe dekoracja. Zmultiplikowane w. f. (samodzielnie bądź z innymi elementami floralnymi) chętnie też wkomponowywano w ramy zwierciadła. We Francji XVII w. zapełniano nimi kompartymenty grzbietu jako à la grotesque dekoracja. Na gruncie polskim motywem w. f. posługiwano się w Gdańsku 2 poł. XVII-1 poł. XVIII w. (np. niektóre dzieła atrybuowane Andreasowi Hünefeldowi, na których współtworzą bogate filigranowe medaliony w typie pointillé). W dekoracji →koronkowych opraw z XVIII w. motyw w. f. uległ przekształceniu w formy bardziej realistyczne (wyzbyte perełkowania i z zaakcentowanymi listkami).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
À la fanfare oprawy
Filigranowa dekoracja
À gerbe dekoracja
À la grotesque dekoracja
Pointillé
Petite tête
Spirala
Wachlarz
Wachlarzowe oprawy
Złotnicze oprawy
Grafika
Przykłady wolut filigranowych na francuskich oprawach z XVII w., wg: Devaux 1977
Woluty filigranowe na oprawie francuskiej z ok. 1650 r., wg: von Arnim 1992
Woluty filigranowe na oprawie włoskiej z ok. 1670 r., wg: von Arnim 1992
Woluty filigranowe w dekoracji oprawy gdańskiej z XVII w., wg: Ogonowska 1993
Woluty filigranowe na oprawie gdańskiej z XVII w. wg: Ogonowska 1993
Woluty filigranowe na angielskiej oprawie z pocz. XVIII w., wg: Nixon, Foot 1992
Woluty filigranowe na oprawie niemieckiej z pocz. XVIII w., wg: von Arnim 1992
Przypisy
- Devaux 1977, s. 118, 125-133, 158 i in.;
- Mazal 1990, il. 179-181, 184, 189-190 i in.;
- Nixon, Foot 1992, il. 53, 55, 63 i in.;
- Bologna 1998, s. 121, 123, 126-127 i in.
Autor: A.W.
