Spirala
Spis treści
Spirala
(ang. spiral, fr. spirale, niem. Spirale)
Motyw dwu-trzykrotnie zakręconej spirali o okrągłym bądź zaokrąglonym kształcie, z kilkoma symetrycznymi listkami lub kielichami kwiatów na łodyżce oraz zakończonej w środku kwiatkiem. Jeden z najbardziej charakterystycznych elementów dekoracji →à la fanfare opraw we Francji (od 2 poł. XVI w.). Wraz z zakręcającymi się i prostymi wstęgami s-e przesądzają o geometryczno-linearnej dominancie kompozycji takich dzieł, stanowiąc przedłużenie ich konturów oraz wypełnienie pól między wstęgami (gdzie występują przeważnie z floralnymi motywami branchages). W ciągu XVI i XVII w. powstało wiele odmian s.: o bardziej realistycznych i bujniejszych kształtach listków, ale też o stylizacji pointillé (z zaakcentowanymi perełkowaniami). Wraz z popularyzacją opraw à la fanfare we Włoszech i innych krajach, pod koniec XVI w. motyw s. zaczął przyjmować nowe formy: stanowiące przedłużenie linearnych dekoracji floralnych, zakończone stylizowanym motywem delfina lub maski (oprawy włoskie, kon. XVI-pocz. XVII w.), z wkomponowaną sześcioramienną gwiazdą jako godła papieża Klemensa VIII (oprawy rzymskie, ok. 1600), pokryte zaokrąglonymi chrząstkami (oprawy włoskie i angielskie, 1 ćw. XVII w.) lub z uwydatnionym kwiatem na końcu (np. londyńskie naśladownictwa dzieł francuskich, ok. 1620). Italianizujące motywy s. (z delfinem na zakończeniu) pojawiały się też na polskich oprawach à la fanfare i wachlarzowych z XVII w.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Branchage
À la fanfare oprawy
Filigranowa dekoracja
À gerbe dekoracja
Pointillé
Wachlarzowe oprawy
Woluta filigranowa
Grafika
Przykłady spiral na francuskich oprawach à la fanfare, wg Devaux 1977
Przykłady spiral na francuskich oprawach z XVII w., wg Devaux 1977
Spirala na oprawie à la fanfare, Paryż, ok. 1580, BCzart, MNK, fot. wg: www.polona.pl
Spirale na oprawie włoskiej z ok. 1600 r., BWSD Włocławek, fot. P. Kurek
Spirale z hermami, maskami i orłami na oprawie rzymskiej, po 1608, wg Fürstenberg, De Marinis 1966
Spirale z delfinami na polskiej oprawie à la fanfare z 1628 r., Ossolineum Wrocław, fot. Ossolineum Wrocław
Spirale na polskiej oprawie à la fanfare z 1644 r., BN Warszawa, fot. BN Warszawa
Przypisy
- Colombo 1952, il. 132-134, 136-137, 140-144 i in.;
- Hobson 1970;
- Lewicka-Kamińska 1972, tabl. XI;
- Devaux 1977, s. 106, 118, 125-127;
- Macchi F. i L. 2007, tabl. 64, 66, 87i in.;
- Wagner 2016, tabl. XIX-XX.
Autor: A.W.
