Materiały introligatorskie
Spis treści
Materiały introligatorskie
W rzemiośle introligatorskim używano szerokiej gamy materiałów. Materiały stosowane w oprawie książki można podzieli w zależności od ich zastosowania na:
- Materiały tworzące blok książki.
Podstawowym materiałem w introligatorstwie jest papier, główny materiał pisarski i drukowy. W procesie oprawy zadrukowany lub czysty papier jest przetwarzany z płaskich arkuszy w blok książkowy.
Księgi średniowieczne były sporządzane z kart pergaminowych, zachowały się także starożytne i wczesnośredniowieczne księgi sporządzone z papirusu.
- Materiały usztywniające okładkę.
Dla usztywnienia okładki wykorzystywano deski, w okresie renesansu zostały one wyparte przez lżejszą sklejkę z niepotrzebnych kart pergaminowych lub papierowych. Odpowiadając na potrzeby introligatorstwa papiernie zaczęły produkować tekturę - spilśniony stos warst masy papierniczej. Począwszy od XVII w. tektura przeważa jako materiał na okładzinówkę.
W specjalnych typach opraw wykorzystuje się inne materiały. W oprawach lekkich i elastycznych jest to karton. W oprawach artystycznych i eksperymentalnych można spotkać plexi, szkło, sklejkę drewnianą.
- Materiały obleczeniowe.
Do typowych materiałów obleczeniowych należą: skóra, pergamin, płótno introligatorskie i inne tkaniny, papier, plastik i sztuczna skóra.
- Materiały wyklejkowe
Wyklejki i karty ochronne najczęściej są sporządzane z papieru. W oprawach luksusowych papier zastępowany jest przez szlachetne tkaniny, pergamin lub cienką skórę licową lub zamszową. Oprawa z wyklejką ze skóry nazywana jest oprawą podwójną czyli dublurą.
- Materiały służące do łączenia kart.
Łączenie kart w blok może następować na różne sposoby. Do szycia wykorzystywane są nici. Na konstrukcyjne zwięzy stosowane są sznurki, rzemienie skórzane, paski pergaminowe, tkane taśmy, a w ich zastępstwie paski płótna introligatorskiego lub merli, a współcześnie specjalna włóknina tzw. Ramieband.
W szyciu drutem stosowany jest drut stalowy lub miedziany.
W łączeniu bezszyciowym połączenie następuje przy użyciu kleju.
W oprawach specjalnych występują metalowe nity, śruby i podobne złączki.
W oprawie grzebieniowej (bindowaniu) łączenie przebiega za pomocą plastikowego wyokrąglonego grzebienia. Podobne jest łączenie na metalową spiralę oraz specjalnie wyprofilowane kółka w tzw. kołonotatnikach.
- Materiały służące do wzmacniania grzbietu i konstrukcji.
W celu wzmocnienia połączenia składek na grzbiecie naklejano paski różnych materiałów: papieru, płótna, merli, skóry, pergaminu. Naklejano je na międzyzwięźla lub na całą powierzchnię grzbietu. Mogły mieć szerokość grzbietu lub wystawać na boki, tworząc tzw. skrzydełka, które służyły do połączenia grzbietu z okładką lub wzmacniały połączenie wykonane przez końcówki zwięzów.
Te same materiały, a zwłaszcza płótno lub mocny papier służą do wykonywania elementów wzmacniających łączenie bloku z okładka: płótno używane na scyzurę, merla na pasek grzbietowy czy papier używany na woreczek. Współcześnie gamę materiałów pomocniczych uzupełnia sztuczny papier - tzw. tyvek.
- Materiały dekoracyjne.
W dekoracji opraw występuje szeroka gama technik, stosujących różnego rodzaju materiały.
Materiałem wykorzystywanym w prawie wszystkich pracach introligatorskich jest klej. Ponadto do sporządzania wyrobów galanteryjnych używano innych materiałów, takich jak płyta pilśniowa, półfabrykaty metalowe, szkło itp.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Materiały obleczeniowe opraw
Papier
Tektura
Bibuła
Bibułka
Karton
Płótna introligatorskie
Merla
Pergamin
Skóry introligatorskie
Sztuczna skóra
Papiery dekoracyjne
Kleje introligatorskie
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- R. Szczęsny, Materiałoznawstwo introligatorskie, Warszawa 1983.
Autor: E.P.
