Narzędzia introligatorskie: Różnice pomiędzy wersjami
Z Leksykon oprawoznawczy
(→Zobacz też) |
|||
| (Nie pokazano 100 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | == | + | ==Narzędzia introligatorskie== |
| − | + | (ang. bookbinding equipment/tools) | |
| − | + | Narzędzia stanowiące wyposażenie warsztatu introligatorskiego i służące do prac introligatorskich. Podstawę wyposażenia stanowiły szywnica oraz prasy introligatorskie, ponadto wiele narzędzi, z których część ma charakter uniwersalny, inne zostały skonstruowane specjalnie dla introligatorów. | |
| − | + | ||
| − | === | + | ===Narzędzia uniwersalne=== |
| − | + | Do narzędzi uniwersalnych można zaliczyć: | |
| + | * Nożyczki służące do krojenia różnego rodzaju materiałów: papieru, płótna, tasiemek itp. Specjalistyczne nożyczki introligatorskie są długie i wąskie co pozwala zmaksymalizować długość jednego cięcia. | ||
| + | * Pędzle których podstawowym zastosowaniem jest nakładanie kleju. Do kleju stosowanego na zimno (klajster, kleje dekstrynowe, dyspersyjne) używano pędzli płaskich różnych wielkości, do kleju na gorąco (kostny) - pędzli okrągłych, dłużej utrzymujących temperaturę. Pędzle służą także do barwienia i malowania (np. krawędzi), nakładania białka podczas złocenia. Pędzle z twardej szczeciny lub słomy ryżowej służą do nakrapiania farb (przy marmoryzowaniu, nakrapianiu krawędzi). Płaskie, bardzo cienkie i delikatne pędzle mogą służyć do nakładania płatków złota. Do nowych wynalazków należy pędzel wodny, który w trzonku ma zbiorniczek z wodą, przesączającą się do włosia: służy do "rysowania" wodnej kreski na bibułce japońskiej, ułatwiającej oderwanie paska żądanej szerokości. | ||
| + | * Igły służące do zszywania ręcznego książek. Powinny być dość długie, ich grubość jest uzależniona od grubości nici używanej do szycia. Igły służące do dziergania kapitałek mogą być krótsze i cieńsze. | ||
| + | * Młotki, służące do zbijania i wyokrąglania grzbietów. Do oporkowania oraz do przybijania okuć używano mniejszych młotków. | ||
| + | * Piły, służące do nacinania rowków w grzbietach bloków. Nacięte rowki służą dą ukrycia sznurka, do którego przyszywane są składki, bądź też do umieszczenia sznurka w oprawie klejone, bezszyciowej. | ||
| + | * Pilniki (raszple) służące do szlifowania okładek tekturowych lub drewnianych. | ||
| + | * Szpikulce (szpilorki), szydła służące do przekłuwania dziurek (np. podczas zszywania lub przeciągania końcówek zwięzów przez tekturowe okładziny). | ||
| + | * Liniały żelazne przy których przycinano materiały. | ||
| + | * Kątowniki służące do wyznaczania kąta prostego. Duże kątowniki mogą służyć do krojenia podobnie jak liniały. | ||
| + | * Cyrkle, zwłaszcza cyrkle kolcowe, których rozstaw można utrwalić przykręcana śrubką; służą do odmierzania odległości i oznakowywania. | ||
| + | * Kociołek do gotowania kleju, metalowy garnek z podwójnym dnem i ściankami; pomiędzy obie części wlewano wodę, co zapobiegało przegrzaniu i przypaleniu kleju. Wewnętrzny pojemnik był często przedzielony na części, dla jednoczesnego umieszczenia kleju gęstszego i rzadszego. | ||
| + | * Palnik gazowy, spirytusowy lub elektryczny do nagrzewania tłoków. | ||
| + | * Poduszka do złota, osadzona na drewnianej ramce, wypchana i obciągnięta skórą zamszową, stanowi podkład do krojenia płatków złota na kawałki odpowiedniej wielkości. | ||
| + | * Deski o wymiarach nieco przekraczających typowe formaty książek, służące za przekładki, pomiędzy które wkładano książki oraz różne półfabrykaty (np. naprawiane karty, wyklejki) na czas prasowania lub dosuszania pod przyciskiem. | ||
| − | === | + | ===Narzędzia specjalistyczne=== |
| − | + | W rzemiośle introligatorskich powstał też cały szereg narzędzi specjalistycznych, stworzonych specjalnie dla konkretnych prac. Należały do nich: | |
| + | * [[Agat]] służący do polerowania złoconych brzegów | ||
| + | * [[Gładzik]] do polerowania skóry | ||
| + | * [[Kostka introligatorska]] służąca do przyciskania i przycierania | ||
| + | * [[Noże introligatorskie]] - obok używanych do wielu prac zwykłych noży introligatorzy wykształcili całą gamę noży specjalistycznych przeznaczonych do podcinania skóry, krojenia złota, obcinania krawędzi kart, wycinania passe-partout itd. | ||
| + | * [[Szczypce do zwięzów]] i drewniane rowkowane prawidła | ||
| + | * [[Wierszownik introligatorski]] służący do układania czcionek i wytłaczania napisów | ||
| + | * [[Tłoki introligatorskie]] służące do wyciskania dekoracji i napisów na oprawie. | ||
| − | === | + | ===Materiały pomocnicze=== |
| − | + | Na wyposażenie warsztatów składało także się wiele materiałów pomocniczych, takich jak tektury, bibuły, fizelina i blachy, którymi pomagano sobie podczas prasowania i suszenia wyrobów, papier ścierny i odłamki szkła, służące do szlifowania (szkło także do ścieniania pergaminu), osełki do noży, ciężarki do przyciskania, gąbki do zwilżania materiałów i wiele innych. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| − | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | + | [[Indeks alfabetyczny]] <br> |
| − | [[ | + | [[Maszyny introligatorskie]] <br> |
| − | [[ | + | [[Prasy introligatorskie]] <br> |
| + | [[Noże introligatorskie]] <br> | ||
| + | [[Szywnica]] <br> | ||
| + | [[Prasa do złocenia]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | File: | + | File:Młotki.jpg|Młotki |
| − | File: | + | File:Szpikulce.jpg|Szpikulce |
| − | File: | + | File:Cyrkiel.jpg|Cyrkiel introligatorski |
| − | File: | + | File:Cyrkiel2.jpg|Cyrkiel introligatorski |
| + | |||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | + | # Semkowicz A., Introligatorstwo, Kraków 1948, s. 28-35. | |
| − | + | # Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa 1967, s. 29-39. | |
| + | # Sowiński Michał, Nauczanie robót ręcznych. Cz. I Oprawy, Kraków 1925, s. 22-27. | ||
| + | # Czyżycki W., Prace z papieru kartonu tektury. Introligatorstwo, Warszawa 1958, s. 22-31. | ||
---- | ---- | ||
Autor: '''E.P.''' | Autor: '''E.P.''' | ||
Aktualna wersja na dzień 10:20, 30 kwi 2022
Spis treści
Narzędzia introligatorskie
(ang. bookbinding equipment/tools)
Narzędzia stanowiące wyposażenie warsztatu introligatorskiego i służące do prac introligatorskich. Podstawę wyposażenia stanowiły szywnica oraz prasy introligatorskie, ponadto wiele narzędzi, z których część ma charakter uniwersalny, inne zostały skonstruowane specjalnie dla introligatorów.
Narzędzia uniwersalne
Do narzędzi uniwersalnych można zaliczyć:
- Nożyczki służące do krojenia różnego rodzaju materiałów: papieru, płótna, tasiemek itp. Specjalistyczne nożyczki introligatorskie są długie i wąskie co pozwala zmaksymalizować długość jednego cięcia.
- Pędzle których podstawowym zastosowaniem jest nakładanie kleju. Do kleju stosowanego na zimno (klajster, kleje dekstrynowe, dyspersyjne) używano pędzli płaskich różnych wielkości, do kleju na gorąco (kostny) - pędzli okrągłych, dłużej utrzymujących temperaturę. Pędzle służą także do barwienia i malowania (np. krawędzi), nakładania białka podczas złocenia. Pędzle z twardej szczeciny lub słomy ryżowej służą do nakrapiania farb (przy marmoryzowaniu, nakrapianiu krawędzi). Płaskie, bardzo cienkie i delikatne pędzle mogą służyć do nakładania płatków złota. Do nowych wynalazków należy pędzel wodny, który w trzonku ma zbiorniczek z wodą, przesączającą się do włosia: służy do "rysowania" wodnej kreski na bibułce japońskiej, ułatwiającej oderwanie paska żądanej szerokości.
- Igły służące do zszywania ręcznego książek. Powinny być dość długie, ich grubość jest uzależniona od grubości nici używanej do szycia. Igły służące do dziergania kapitałek mogą być krótsze i cieńsze.
- Młotki, służące do zbijania i wyokrąglania grzbietów. Do oporkowania oraz do przybijania okuć używano mniejszych młotków.
- Piły, służące do nacinania rowków w grzbietach bloków. Nacięte rowki służą dą ukrycia sznurka, do którego przyszywane są składki, bądź też do umieszczenia sznurka w oprawie klejone, bezszyciowej.
- Pilniki (raszple) służące do szlifowania okładek tekturowych lub drewnianych.
- Szpikulce (szpilorki), szydła służące do przekłuwania dziurek (np. podczas zszywania lub przeciągania końcówek zwięzów przez tekturowe okładziny).
- Liniały żelazne przy których przycinano materiały.
- Kątowniki służące do wyznaczania kąta prostego. Duże kątowniki mogą służyć do krojenia podobnie jak liniały.
- Cyrkle, zwłaszcza cyrkle kolcowe, których rozstaw można utrwalić przykręcana śrubką; służą do odmierzania odległości i oznakowywania.
- Kociołek do gotowania kleju, metalowy garnek z podwójnym dnem i ściankami; pomiędzy obie części wlewano wodę, co zapobiegało przegrzaniu i przypaleniu kleju. Wewnętrzny pojemnik był często przedzielony na części, dla jednoczesnego umieszczenia kleju gęstszego i rzadszego.
- Palnik gazowy, spirytusowy lub elektryczny do nagrzewania tłoków.
- Poduszka do złota, osadzona na drewnianej ramce, wypchana i obciągnięta skórą zamszową, stanowi podkład do krojenia płatków złota na kawałki odpowiedniej wielkości.
- Deski o wymiarach nieco przekraczających typowe formaty książek, służące za przekładki, pomiędzy które wkładano książki oraz różne półfabrykaty (np. naprawiane karty, wyklejki) na czas prasowania lub dosuszania pod przyciskiem.
Narzędzia specjalistyczne
W rzemiośle introligatorskich powstał też cały szereg narzędzi specjalistycznych, stworzonych specjalnie dla konkretnych prac. Należały do nich:
- Agat służący do polerowania złoconych brzegów
- Gładzik do polerowania skóry
- Kostka introligatorska służąca do przyciskania i przycierania
- Noże introligatorskie - obok używanych do wielu prac zwykłych noży introligatorzy wykształcili całą gamę noży specjalistycznych przeznaczonych do podcinania skóry, krojenia złota, obcinania krawędzi kart, wycinania passe-partout itd.
- Szczypce do zwięzów i drewniane rowkowane prawidła
- Wierszownik introligatorski służący do układania czcionek i wytłaczania napisów
- Tłoki introligatorskie służące do wyciskania dekoracji i napisów na oprawie.
Materiały pomocnicze
Na wyposażenie warsztatów składało także się wiele materiałów pomocniczych, takich jak tektury, bibuły, fizelina i blachy, którymi pomagano sobie podczas prasowania i suszenia wyrobów, papier ścierny i odłamki szkła, służące do szlifowania (szkło także do ścieniania pergaminu), osełki do noży, ciężarki do przyciskania, gąbki do zwilżania materiałów i wiele innych.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Maszyny introligatorskie
Prasy introligatorskie
Noże introligatorskie
Szywnica
Prasa do złocenia
Grafika
Młotki
Szpikulce
Cyrkiel introligatorski
Cyrkiel introligatorski
Przypisy
- Semkowicz A., Introligatorstwo, Kraków 1948, s. 28-35.
- Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa 1967, s. 29-39.
- Sowiński Michał, Nauczanie robót ręcznych. Cz. I Oprawy, Kraków 1925, s. 22-27.
- Czyżycki W., Prace z papieru kartonu tektury. Introligatorstwo, Warszawa 1958, s. 22-31.
Autor: E.P.
