Prasa do złocenia

Spis treści

1 Prasa do złocenia
2 Zobacz też
3 Grafika
4 Przypisy

Prasa do złocenia

(prasa do tłoczenia, goldprasa, złociarka, wytłaczarka), (ang. blocking press, arming press, stamping press; niem. Prägepresse, Vergoldepresse, Kniehebelpresse; fr. balancier; wł. bilanciere)

Maszyna służąca do wykonywania wytłoczeń przy użyciu płaskich matryc (tłoków, plakiet) na okładkach książek.

Historia

Początki dekoracji okładzin techniką tłoczenia z płaskich, drewnianych lub metalowych plakiet sięgają XIII w. Początkowo do tłoczenia wykorzystywano zapewne prasy belkowe; już w XIV wieku w Niderlandach, a w następnym stuleciu także w innych krajach europejskich, do wytłaczania plakiet zastosowano drewniane prasy wolnostojące (kolumienkowe), w których górna płyta opadała w dół wraz z przykręcaniem śruby, na której była zawieszona. Od pocz. XVIII wieku zaczęto budować takie prasy z żelaza, a następnie z żeliwa. Prasy konstruowane w XIX wieku miały grubszą płytę górną, służyła ona do nagrzewania matryc, czy to za pomocą rozgrzanych "dusz", dysz do ogrzewania gazowego czy wreszcie instalacji elektrycznej.

Bardziej skomplikowaną, dźwigniową konstrukcję miała angielska "Imperial Arming Press", wytwarzana od 1832 przez firmę Cope & Sherwin, będąca modyfikacją prasy drukarskiej; płytę dociskającą opuszczano w niej za pomocą dźwigni.

Konstrukcję pras do tłoczenia zrewolucjonizował wynalazek niemieckiego inżyniera Karola Hensela z 1839 r. Jego prasa miała mechanizm kolankowy uruchamiający płytę dolną, która unosiła się i zbliżała do płyty górnej. To rozwiązanie zostało powszechnie zastosowane w prasach do złocenia. Potentatem w produkcji pras była lipska fabryka Karola Krausego, a także fabryki Fomma, Mansfelda i Preusse i wiele innych.

Zasada działania

Prasa do złocenia posiada dwie płyty. Do płyty górnej, która jest nagrzewana, zostaje zamocowana matryca, lub kompozycja złożona z wielu drobnych tłoków lub czcionek. Matryce i czcionki są zazwyczaj przyklejane, choć możliwe jest także korzystanie z ramy do mocowania czcionek. Płyta dolna jest wysuwana, na niej układany jest obiekt (okładka, książka, użytek papierowy), na którym ma być wykonane tłoczenie. Do właściwego spozycjonowania obiektu służą ograniczniki. Po wsunięciu dolnej płyty wraz z okładką, poprzez pociągnięcie dźwigni, wykonuje się ściśnięcie okładki z matrycą i wytłoczenie. Ogrzanie płyty górnej pozwala na wykonanie złocenia lub wytłoczenia z barwnej folii – pod wpływem gorąca związaniu ulega spoiwo (białko lub kalafonia zawarta w folii do złocenia).

Współczesność

W 2. poł. XX w. konstruowano uproszczone urządzenia, pozwalające na tłoczenie napisów lub ornamentów. Płyty tłoczące są nagrzewane elektryczną grzałką, uruchamiane ręcznie, hydraulicznie lub pneumatycznie. Często posiadają ramę pozwalającą na montaż klisz oraz materiału zecerskiego.

Odmiennym rozwiązaniem jest urządzenie Prägnant, składające się z horyzontalnie ustawionego blatu oraz wierszownika introligatorskiego zaopatrzonego w grzałkę, zamontowanego na ruchomym wysięgniku. Przy jego użyciu można tłoczyć napisy złożone z czcionek, drobne ornamenty lub linie z płaskich tłoków o wysokości pisma drukarskiego.