Ćwierćmedalion: Różnice pomiędzy wersjami
(→Zobacz też) |
(→Przypisy) |
||
| (Nie pokazano 8 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
(ang. corner-piece; fr. coin; niem. Eckplatte) | (ang. corner-piece; fr. coin; niem. Eckplatte) | ||
| − | Wywodzące się z kobiernictwa określenie jednego z czterech analogicznych elementów dekoracji opraw islamskich oraz europejskich opraw orientalizujących (XV-XVII w.), widniejących w wewnętrznych narożach zwierciadła. Jego kształt oraz wypełniająca go dekoracja może odpowiadać ¼ medalionu w centrum zwierciadła, mniej lub bardziej różnić się od tegoż medalionu bądź występować bez niego. Pod względem technicznym, w pierwszym przypadku ć-y wyciśnięte są z 2 tłoków lub plakiet o symetrycznym układzie dekoracji, których 4 naprzemienne i stykające się wyciski dają kształt pełnego medalionu. Dzięki temu zbędne jest użycie osobnego, „pełnego” medalionu centralnego. Udogodnienie to było niekiedy wykorzystywane przez introligatorów, choć w praktyce absolutnie dominują dekoracje oparte na wyciskach osobnych tłoków/plakiet ć-owych oraz „pełnego” medalionu centralnego. Pod względem formalo-stylowym wyróżnia się ogromną liczbę typów, odmian i wariantów ć-ów, zależnych od miejsca i czasu ich stosowania. W introligatorstwie polskim 3 ćw. XVI w. rozpowszechnieniu uległy ć-y orientalizujące z ornamentem | + | Wywodzące się z kobiernictwa określenie jednego z czterech analogicznych elementów dekoracji opraw islamskich oraz europejskich opraw orientalizujących (XV-XVII w.), widniejących w wewnętrznych narożach zwierciadła. Jego kształt oraz wypełniająca go dekoracja może odpowiadać ¼ medalionu w centrum zwierciadła, mniej lub bardziej różnić się od tegoż medalionu bądź występować bez niego. Pod względem technicznym, w pierwszym przypadku ć-y wyciśnięte są z 2 tłoków lub plakiet o symetrycznym układzie dekoracji, których 4 naprzemienne i stykające się wyciski dają kształt pełnego medalionu. Dzięki temu zbędne jest użycie osobnego, „pełnego” medalionu centralnego. Udogodnienie to było niekiedy wykorzystywane przez introligatorów, choć w praktyce absolutnie dominują dekoracje oparte na wyciskach osobnych tłoków/plakiet ć-owych oraz „pełnego” medalionu centralnego. Pod względem formalo-stylowym wyróżnia się ogromną liczbę typów, odmian i wariantów ć-ów, zależnych od miejsca i czasu ich stosowania. W introligatorstwie polskim 3 ćw. XVI w. rozpowszechnieniu uległy ć-y orientalizujące z ornamentem maureskowym oraz maureskowo-wstęgowym (często wzbogacanym rollwerkiem i motywem maszkarona). Specyficzną formą ć-ów z 4 ćw. XVI w. są kompozycje manierystyczne z rollwerkiem, schweifwerkiem itp., imitujące ½ finalika drukarskiego w typie cul de lampe, spotykane głównie na oprawach krakowskich i poznańskich. Ok. 1600 r. popularność zyskały też ć-y z wizerunkami ewangelistów: mimo orientalizującego kształtu nie nadają się one do utworzenia centralnego medalionu. W kręgu rusko-bizantyńskim ć-y z wizerunkami ewangelistów bądź ornamentami floralnymi należą do najczęstszych elementów dekoracji opraw (ros. ugołki, ukr. kosiniec). Termin ć. może być używany także względem narożnych dekoracji alla greca opraw, ukazujących ¼ obwodu centralnego medalion w formie centro rotondo, stylizowanego wieńca, itp.). Natomiast nie powinien być stosowany wobec narożnych elementów dekoracji o samoistnym charakterze (np. narożne medaliony maureskowo-wstęgowe z główką anielską w tondzie, rozpowszechnione w Polsce w 3 ćw. XVI – pocz. XVII w.) |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
[[Centro rotondo]] <br> | [[Centro rotondo]] <br> | ||
[[Islamskie oprawy]] <br> | [[Islamskie oprawy]] <br> | ||
| + | [[Maureska]] <br> | ||
| + | [[Maureskowo-wstęgowy ornament]] <br> | ||
[[Orientalizujące oprawy]] <br> | [[Orientalizujące oprawy]] <br> | ||
[[Pellegrino]] <br> | [[Pellegrino]] <br> | ||
| Linia 28: | Linia 30: | ||
Plik:Rollwerk 8.jpg | Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy z rollwerkiem i maszkaronem na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w. | Plik:Rollwerk 8.jpg | Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy z rollwerkiem i maszkaronem na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w. | ||
Plik:Rollwerk 5.jpg | Ćwierćmedalion manierystyczny (rollwerkowy) na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w. | Plik:Rollwerk 5.jpg | Ćwierćmedalion manierystyczny (rollwerkowy) na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w. | ||
| + | Plik:Ćwierćmedalion, zestaw na opr. niemieckiej z lat 70. XVI w., wg Schunke, Bibliotheca Palatina..., nr kat. T.5.1.jpg | Kompozycja na okładzinie oprawy ze zwielokrotnionych wycisków ćwierćmedalionów, Niemcy, lata 70. XVI w., wg: Schunke, Bibliotheca Palatina..., nr kat. T.5. | ||
| + | Plik:Ćwierćmedalion, 1595,Katalog druków... red. Sidorowicz.Mulak 2017.jpg | Kompozycja orientalizująca utworzona z ośmiu wycisków ćwierćmedaionów, prawdopodobnie Niemcy, 1595, repr. wg: Katalog druków..., red. D. Sidorowicz-Mulak 2017 | ||
| + | Plik:Ćwierćmedaliony na opr. rosyjskiej, ok. poł. XVII w., Jarosz-Pier 2016, il. 1.jpg | Ćwierćmedaliony na oprawie rosyjskiej, ok. poł. XVII w., wg: Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, il. 1 | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | + | # De Marinis 1960, t. 2, tabl. CCCXLV; | |
| + | # Schunke 1962, tabl. CIII, CXV; | ||
# Wierzejski, Kałamajska-Saeed 1970, s. 43-45; | # Wierzejski, Kałamajska-Saeed 1970, s. 43-45; | ||
| + | # Nowak 1983, il. 2; | ||
| + | # Różycki 1991, s. 132; | ||
| + | # Hobson, Quaquarelli 1998, nr kat./il. 54; | ||
# Milanesi 1999, s. 20-21, 31-33, 99-100 i in.; | # Milanesi 1999, s. 20-21, 31-33, 99-100 i in.; | ||
# Macchi F. i L. 2002, s. 76; | # Macchi F. i L. 2002, s. 76; | ||
| − | # Rukanci, Anameriç 2012, s. 9-21; | + | # Rukanci, Anameriç 2012, s. 9-21; |
| − | # Wagner 2016 II, s. 51-75. | + | # Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, s. 237-260; |
| + | # Wagner 2016 II, s. 51-75; | ||
| + | # Sidorowicz-Mulak 2017 II, tabl. 9, 15a, 25 i in. | ||
---- | ---- | ||
Autor: '''A.W.''' | Autor: '''A.W.''' | ||
Aktualna wersja na dzień 20:05, 1 paź 2021
Spis treści
Ćwierćmedalion
(ang. corner-piece; fr. coin; niem. Eckplatte)
Wywodzące się z kobiernictwa określenie jednego z czterech analogicznych elementów dekoracji opraw islamskich oraz europejskich opraw orientalizujących (XV-XVII w.), widniejących w wewnętrznych narożach zwierciadła. Jego kształt oraz wypełniająca go dekoracja może odpowiadać ¼ medalionu w centrum zwierciadła, mniej lub bardziej różnić się od tegoż medalionu bądź występować bez niego. Pod względem technicznym, w pierwszym przypadku ć-y wyciśnięte są z 2 tłoków lub plakiet o symetrycznym układzie dekoracji, których 4 naprzemienne i stykające się wyciski dają kształt pełnego medalionu. Dzięki temu zbędne jest użycie osobnego, „pełnego” medalionu centralnego. Udogodnienie to było niekiedy wykorzystywane przez introligatorów, choć w praktyce absolutnie dominują dekoracje oparte na wyciskach osobnych tłoków/plakiet ć-owych oraz „pełnego” medalionu centralnego. Pod względem formalo-stylowym wyróżnia się ogromną liczbę typów, odmian i wariantów ć-ów, zależnych od miejsca i czasu ich stosowania. W introligatorstwie polskim 3 ćw. XVI w. rozpowszechnieniu uległy ć-y orientalizujące z ornamentem maureskowym oraz maureskowo-wstęgowym (często wzbogacanym rollwerkiem i motywem maszkarona). Specyficzną formą ć-ów z 4 ćw. XVI w. są kompozycje manierystyczne z rollwerkiem, schweifwerkiem itp., imitujące ½ finalika drukarskiego w typie cul de lampe, spotykane głównie na oprawach krakowskich i poznańskich. Ok. 1600 r. popularność zyskały też ć-y z wizerunkami ewangelistów: mimo orientalizującego kształtu nie nadają się one do utworzenia centralnego medalionu. W kręgu rusko-bizantyńskim ć-y z wizerunkami ewangelistów bądź ornamentami floralnymi należą do najczęstszych elementów dekoracji opraw (ros. ugołki, ukr. kosiniec). Termin ć. może być używany także względem narożnych dekoracji alla greca opraw, ukazujących ¼ obwodu centralnego medalion w formie centro rotondo, stylizowanego wieńca, itp.). Natomiast nie powinien być stosowany wobec narożnych elementów dekoracji o samoistnym charakterze (np. narożne medaliony maureskowo-wstęgowe z główką anielską w tondzie, rozpowszechnione w Polsce w 3 ćw. XVI – pocz. XVII w.)
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Alla greca oprawy
Centre and cornerpieces
Centro rotondo
Islamskie oprawy
Maureska
Maureskowo-wstęgowy ornament
Orientalizujące oprawy
Pellegrino
Perskie oprawy
Rollwerk
Schamsa
Schweifwerk
Tureckie oprawy
Wieniec
Grafika
Ćwierćmedalion maureskowy na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3 ćw. XVI w.
Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy na francuskiej oprawie z dekoracja orientalizującą, lata 60. XVI w.
Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, ok. 1580
Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy z rollwerkiem i maszkaronem na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w.
Ćwierćmedalion manierystyczny (rollwerkowy) na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w.
Kompozycja na okładzinie oprawy ze zwielokrotnionych wycisków ćwierćmedalionów, Niemcy, lata 70. XVI w., wg: Schunke, Bibliotheca Palatina..., nr kat. T.5.
Kompozycja orientalizująca utworzona z ośmiu wycisków ćwierćmedaionów, prawdopodobnie Niemcy, 1595, repr. wg: Katalog druków..., red. D. Sidorowicz-Mulak 2017
Ćwierćmedaliony na oprawie rosyjskiej, ok. poł. XVII w., wg: Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, il. 1
Przypisy
- De Marinis 1960, t. 2, tabl. CCCXLV;
- Schunke 1962, tabl. CIII, CXV;
- Wierzejski, Kałamajska-Saeed 1970, s. 43-45;
- Nowak 1983, il. 2;
- Różycki 1991, s. 132;
- Hobson, Quaquarelli 1998, nr kat./il. 54;
- Milanesi 1999, s. 20-21, 31-33, 99-100 i in.;
- Macchi F. i L. 2002, s. 76;
- Rukanci, Anameriç 2012, s. 9-21;
- Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, s. 237-260;
- Wagner 2016 II, s. 51-75;
- Sidorowicz-Mulak 2017 II, tabl. 9, 15a, 25 i in.
Autor: A.W.
