Ćwierćmedalion: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzono nową stronę "===Ćwierćmedalion=== (ang. corner-piece; fr. coin; niem. Eckplatte) Wywodzące się z kobiernictwa określenie jednego z czterech analogicznych elementów dekoracji...")
 
(→‎Przypisy)
 
(Nie pokazano 9 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 2: Linia 2:
 
(ang. corner-piece; fr. coin; niem. Eckplatte)  
 
(ang. corner-piece; fr. coin; niem. Eckplatte)  
  
−
Wywodzące się z kobiernictwa określenie jednego z czterech analogicznych elementów dekoracji opraw islamskich oraz europejskich opraw orientalizujących (XV-XVII w.), widniejących w wewnętrznych narożach zwierciadła. Jego kształt oraz wypełniająca go dekoracja może odpowiadać ¼ medalionu w centrum zwierciadła, mniej lub bardziej różnić się od tegoż medalionu bądź występować bez niego. Pod względem technicznym, w pierwszym przypadku ć-y wyciśnięte są z 2 tłoków lub plakiet o symetrycznym układzie dekoracji, których 4 naprzemienne i stykające się wyciski dają kształt pełnego medalionu. Dzięki temu zbędne jest użycie osobnego, „pełnego” medalionu centralnego. Udogodnienie to było niekiedy wykorzystywane przez introligatorów, choć w praktyce absolutnie dominują dekoracje oparte na wyciskach osobnych tłoków/plakiet ć-owych oraz „pełnego” medalionu centralnego. Pod względem formalo-stylowym wyróżnia się ogromną liczbę typów, odmian i wariantów ć-ów, zależnych od miejsca i czasu ich stosowania. W introligatorstwie polskim 3 ćw. XVI w. rozpowszechnieniu uległy ć-y orientalizujące z ornamentem →maureskowym oraz →maureskowo-wstęgowym (często wzbogacanym →rollwerkiem i motywem →maszkarona). Specyficzną formą ć-ów z 4 ćw. XVI w. są kompozycje manierystyczne z rollwerkiem, schweifwerkiem itp., imitujące ½ finalika drukarskiego w typie cul de lampe, spotykane głównie na oprawach krakowskich i poznańskich. Ok. 1600 r. popularność zyskały też ć-y z wizerunkami ewangelistów: mimo orientalizującego kształtu nie nadają się one do utworzenia centralnego medalionu. Termin ć. może być używany także względem narożnych dekoracji alla greca opraw, ukazujących ¼ obwodu centralnego medalion w formie centro rotondo, stylizowanego wieńca, itp.). Natomiast nie powinien być stosowany wobec narożnych elementów dekoracji o samoistnym charakterze (np. narożne medaliony maureskowo-wstęgowe z główką anielską w tondzie, rozpowszechnione w Polsce w 3 ćw. XVI – pocz. XVII w.)
+
Wywodzące się z kobiernictwa określenie jednego z czterech analogicznych elementów dekoracji opraw islamskich oraz europejskich opraw orientalizujących (XV-XVII w.), widniejących w wewnętrznych narożach zwierciadła. Jego kształt oraz wypełniająca go dekoracja może odpowiadać ¼ medalionu w centrum zwierciadła, mniej lub bardziej różnić się od tegoż medalionu bądź występować bez niego. Pod względem technicznym, w pierwszym przypadku ć-y wyciśnięte są z 2 tłoków lub plakiet o symetrycznym układzie dekoracji, których 4 naprzemienne i stykające się wyciski dają kształt pełnego medalionu. Dzięki temu zbędne jest użycie osobnego, „pełnego” medalionu centralnego. Udogodnienie to było niekiedy wykorzystywane przez introligatorów, choć w praktyce absolutnie dominują dekoracje oparte na wyciskach osobnych tłoków/plakiet ć-owych oraz „pełnego” medalionu centralnego. Pod względem formalo-stylowym wyróżnia się ogromną liczbę typów, odmian i wariantów ć-ów, zależnych od miejsca i czasu ich stosowania. W introligatorstwie polskim 3 ćw. XVI w. rozpowszechnieniu uległy ć-y orientalizujące z ornamentem maureskowym oraz maureskowo-wstęgowym (często wzbogacanym rollwerkiem i motywem maszkarona). Specyficzną formą ć-ów z 4 ćw. XVI w. są kompozycje manierystyczne z rollwerkiem, schweifwerkiem itp., imitujące ½ finalika drukarskiego w typie cul de lampe, spotykane głównie na oprawach krakowskich i poznańskich. Ok. 1600 r. popularność zyskały też ć-y z wizerunkami ewangelistów: mimo orientalizującego kształtu nie nadają się one do utworzenia centralnego medalionu. W kręgu rusko-bizantyńskim ć-y z wizerunkami ewangelistów bądź ornamentami floralnymi należą do najczęstszych elementów dekoracji opraw (ros. ugołki, ukr. kosiniec). Termin ć. może być używany także względem narożnych dekoracji alla greca opraw, ukazujących ¼ obwodu centralnego medalion w formie centro rotondo, stylizowanego wieńca, itp.). Natomiast nie powinien być stosowany wobec narożnych elementów dekoracji o samoistnym charakterze (np. narożne medaliony maureskowo-wstęgowe z główką anielską w tondzie, rozpowszechnione w Polsce w 3 ćw. XVI – pocz. XVII w.)
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
Linia 8: Linia 8:
 
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
 
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
 
[[Alla greca oprawy]] <br>
 
[[Alla greca oprawy]] <br>
−
[[Center and cornerpieces]] <br>
+
[[Centre and cornerpieces]] <br>
 
[[Centro rotondo]] <br>
 
[[Centro rotondo]] <br>
 
[[Islamskie oprawy]] <br>
 
[[Islamskie oprawy]] <br>
 +
[[Maureska]] <br>
 +
[[Maureskowo-wstęgowy ornament]] <br>
 
[[Orientalizujące oprawy]] <br>  
 
[[Orientalizujące oprawy]] <br>  
 
[[Pellegrino]] <br>
 
[[Pellegrino]] <br>
Linia 18: Linia 20:
 
[[Schweifwerk]] <br>
 
[[Schweifwerk]] <br>
 
[[Tureckie oprawy]] <br>
 
[[Tureckie oprawy]] <br>
−
[[Wieniec]] <br>  
+
[[Wieniec]] <br>
−
 
+
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
Linia 29: Linia 30:
 
Plik:Rollwerk 8.jpg | Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy z rollwerkiem i maszkaronem na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w.  
 
Plik:Rollwerk 8.jpg | Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy z rollwerkiem i maszkaronem na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w.  
 
Plik:Rollwerk 5.jpg | Ćwierćmedalion manierystyczny (rollwerkowy) na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w.  
 
Plik:Rollwerk 5.jpg | Ćwierćmedalion manierystyczny (rollwerkowy) na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w.  
 +
Plik:Ćwierćmedalion, zestaw na opr. niemieckiej z lat 70. XVI w., wg Schunke, Bibliotheca Palatina..., nr kat. T.5.1.jpg | Kompozycja na okładzinie oprawy ze zwielokrotnionych wycisków ćwierćmedalionów, Niemcy, lata 70. XVI w., wg: Schunke, Bibliotheca Palatina..., nr kat. T.5.
 +
Plik:Ćwierćmedalion, 1595,Katalog druków... red. Sidorowicz.Mulak 2017.jpg | Kompozycja orientalizująca utworzona z ośmiu wycisków ćwierćmedaionów, prawdopodobnie Niemcy, 1595, repr. wg: Katalog druków..., red. D. Sidorowicz-Mulak 2017
 +
Plik:Ćwierćmedaliony na opr. rosyjskiej, ok. poł. XVII w., Jarosz-Pier 2016, il. 1.jpg | Ćwierćmedaliony na oprawie rosyjskiej, ok. poł. XVII w., wg: Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, il. 1
  
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
−
 
+
# De Marinis 1960, t. 2, tabl. CCCXLV;
 +
# Schunke 1962, tabl. CIII, CXV;
 
# Wierzejski, Kałamajska-Saeed 1970, s. 43-45;  
 
# Wierzejski, Kałamajska-Saeed 1970, s. 43-45;  
 +
# Nowak 1983, il. 2;
 +
# Różycki 1991, s. 132;
 +
# Hobson, Quaquarelli 1998, nr kat./il. 54;
 
# Milanesi 1999, s. 20-21, 31-33, 99-100 i in.;  
 
# Milanesi 1999, s. 20-21, 31-33, 99-100 i in.;  
 
# Macchi F. i L. 2002, s. 76;  
 
# Macchi F. i L. 2002, s. 76;  
−
# Rukanci, Anameriç 2012, s. 9-21;  
+
# Rukanci, Anameriç 2012, s. 9-21;
−
# Wagner 2016 II, s. 51-75.  
+
# Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, s. 237-260; 
 +
# Wagner 2016 II, s. 51-75;
 +
# Sidorowicz-Mulak 2017 II, tabl. 9, 15a, 25 i in.
  
 
----
 
----
 
Autor: '''A.W.'''
 
Autor: '''A.W.'''

Aktualna wersja na dzień 20:05, 1 paź 2021

Ćwierćmedalion

(ang. corner-piece; fr. coin; niem. Eckplatte)

Wywodzące się z kobiernictwa określenie jednego z czterech analogicznych elementów dekoracji opraw islamskich oraz europejskich opraw orientalizujących (XV-XVII w.), widniejących w wewnętrznych narożach zwierciadła. Jego kształt oraz wypełniająca go dekoracja może odpowiadać ¼ medalionu w centrum zwierciadła, mniej lub bardziej różnić się od tegoż medalionu bądź występować bez niego. Pod względem technicznym, w pierwszym przypadku ć-y wyciśnięte są z 2 tłoków lub plakiet o symetrycznym układzie dekoracji, których 4 naprzemienne i stykające się wyciski dają kształt pełnego medalionu. Dzięki temu zbędne jest użycie osobnego, „pełnego” medalionu centralnego. Udogodnienie to było niekiedy wykorzystywane przez introligatorów, choć w praktyce absolutnie dominują dekoracje oparte na wyciskach osobnych tłoków/plakiet ć-owych oraz „pełnego” medalionu centralnego. Pod względem formalo-stylowym wyróżnia się ogromną liczbę typów, odmian i wariantów ć-ów, zależnych od miejsca i czasu ich stosowania. W introligatorstwie polskim 3 ćw. XVI w. rozpowszechnieniu uległy ć-y orientalizujące z ornamentem maureskowym oraz maureskowo-wstęgowym (często wzbogacanym rollwerkiem i motywem maszkarona). Specyficzną formą ć-ów z 4 ćw. XVI w. są kompozycje manierystyczne z rollwerkiem, schweifwerkiem itp., imitujące ½ finalika drukarskiego w typie cul de lampe, spotykane głównie na oprawach krakowskich i poznańskich. Ok. 1600 r. popularność zyskały też ć-y z wizerunkami ewangelistów: mimo orientalizującego kształtu nie nadają się one do utworzenia centralnego medalionu. W kręgu rusko-bizantyńskim ć-y z wizerunkami ewangelistów bądź ornamentami floralnymi należą do najczęstszych elementów dekoracji opraw (ros. ugołki, ukr. kosiniec). Termin ć. może być używany także względem narożnych dekoracji alla greca opraw, ukazujących ¼ obwodu centralnego medalion w formie centro rotondo, stylizowanego wieńca, itp.). Natomiast nie powinien być stosowany wobec narożnych elementów dekoracji o samoistnym charakterze (np. narożne medaliony maureskowo-wstęgowe z główką anielską w tondzie, rozpowszechnione w Polsce w 3 ćw. XVI – pocz. XVII w.)

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Alla greca oprawy
Centre and cornerpieces
Centro rotondo
Islamskie oprawy
Maureska
Maureskowo-wstęgowy ornament
Orientalizujące oprawy
Pellegrino
Perskie oprawy
Rollwerk
Schamsa
Schweifwerk
Tureckie oprawy
Wieniec

Grafika

  • Ćwierćmedalion maureskowy na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3 ćw. XVI w.

  • Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy na francuskiej oprawie z dekoracja orientalizującą, lata 60. XVI w.

  • Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, ok. 1580

  • Ćwierćmedalion maureskowo-wstęgowy z rollwerkiem i maszkaronem na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w.

  • Ćwierćmedalion manierystyczny (rollwerkowy) na polskiej oprawie z dekoracją orientalizującą, 3-4 ćw. XVI w.

  • Kompozycja na okładzinie oprawy ze zwielokrotnionych wycisków ćwierćmedalionów, Niemcy, lata 70. XVI w., wg: Schunke, Bibliotheca Palatina..., nr kat. T.5.

  • Kompozycja orientalizująca utworzona z ośmiu wycisków ćwierćmedaionów, prawdopodobnie Niemcy, 1595, repr. wg: Katalog druków..., red. D. Sidorowicz-Mulak 2017

  • Ćwierćmedaliony na oprawie rosyjskiej, ok. poł. XVII w., wg: Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, il. 1

Przypisy

  1. De Marinis 1960, t. 2, tabl. CCCXLV;
  2. Schunke 1962, tabl. CIII, CXV;
  3. Wierzejski, Kałamajska-Saeed 1970, s. 43-45;
  4. Nowak 1983, il. 2;
  5. Różycki 1991, s. 132;
  6. Hobson, Quaquarelli 1998, nr kat./il. 54;
  7. Milanesi 1999, s. 20-21, 31-33, 99-100 i in.;
  8. Macchi F. i L. 2002, s. 76;
  9. Rukanci, Anameriç 2012, s. 9-21;
  10. Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, s. 237-260;
  11. Wagner 2016 II, s. 51-75;
  12. Sidorowicz-Mulak 2017 II, tabl. 9, 15a, 25 i in.

Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Ćwierćmedalion&oldid=15888”