Waza

Spis treści

1 Waza
2 Zobacz też
3 Grafika
4 Przypisy

Waza

(wazon, urna) (ang. vase, urn; fr. vase; niem. Vase)

Naczynia o zróżnicowanej formie i przeznaczeniu. Jako motywy dekoracyjne w introligatorstwie trudne do rozróżnienia, co sprawia, że zwłaszcza pojęcia „waza” i „wazon” w niektórych przypadkach mogą być stosowane zamiennie (analogicznie jak w innych dziedzinach sztuk plastycznych). Ukazywane na oprawach od renesansu po czasy współczesne. Jako waza płomienista ukazywana na włoskich (głównie weneckich i rzymskich) oprawach z 1 poł. XVI w. W krajach na płn. od Alp motyw wazy (często o puklowanym brzuściu) był popularny w 1 poł. XVI w. (zwłaszcza w 2 ćw. XVI w.) jako element kandelabrowego ornamentu w dekoracjach radełkowych (np. wrocławskiego Mistrza HB). Emblematyczny motyw rozbitej wazy/rozbitego dzbanka (fr. pot cassé) wkomponowywano w bogatą, złoconą dekorację arabeskową na renesansowych oprawach z warsztatu francuskiego introligatora i drukarza Goeffroy Tory’ego (†1533). Od około połowy XVI w. motyw wazy/wazonu (często z bukietem kwiatów) ukazywano w owalnych lub romboidalnych medalionach na oprawach zachodnioeuropejskich i polskich. W 2 poł. XVI – 1 poł. XVII w. jej wizerunki znajdują się niekiedy w bogatym obramieniu manierystycznym. W podobnym okresie zazwyczaj drobne motywy wazy/wazonu z bukietem kwiatów wkomponowywano w dekorację francuskich i włoskich opraw à la fanfare. Na oprawach barokowych wazę ukazywano rzadko, jednocześnie w XVII-XVIII w. motyw wazy/wazonu z bukietem kwiatów pojawiał się w centralnych medalionach na oprawach ksiąg cyrylickich. Ponowną popularność zyskała waza w zdobnictwie rokokowym: prezentowana pośrodku okładzin lub w ich bordiurze, przyjmowała fantazyjne, rocaillowe formy. Na oprawach klasycystycznych i empirowych waza i urna należały do najpopularniejszych motywów dekoracyjnych: charakterystycznie antykizujące, ale zarazem zróżnicowane, formy (np. z geometrycznymi uchwytami i stożkową pokrywą) widnieją w ornamentalnych obramieniach zwierciadła, w centrum zwierciadła (jako główny motyw dekoracji) oraz w kompartymentach grzbietu. Motyw wazy/wazonu/urny umieszczano też na ówczesnych graficznych i drukowanych okładkach wydawniczych. Jej popularność trwała w introligatorstwie historyzującym XIX w. (jako element dekoracji okładzin oraz grzbietu). W XX w. niemal zapomniana, rzadko ukazywana np. na oprawach art déco.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Art déco oprawy
À la fanfare oprawy
À la grotesque dekoracja
Kandelabrowy ornament
Petite tête
Spirala
Wachlarzowe oprawy

Grafika

Motyw wazy płomienistej na oprawie aldyńskiej, Wenecja, 1 poł. XVI w.
Puklowana waza (wazon) renesansowa jako element kandelabrowego ornamentu na radełku renesansowym, ok. poł. XVI w.
Motyw wazy (wazonu) w obrębie ozdobnika renesansowego, 2 ćw. XVI w.
Waza (wazon) z kwiatami w owalnym medalionie, 2 poł. XVI w.
Waza (wazon) z kwiatami w owalnym medalionie, 2 poł. XVI w.
Motywy waz (wazonów) z kwiatami jako elementy dekoracji oprawy z 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.
Motyw wazy (wazonu) z kwiatami jako element dekoracji oprawy z 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.
Motyw wazy (wazonu) z kwiatami jako element dekoracji oprawy z 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.
Romboidalny medalion z motywem wazy (wazonu) z kwiatami, 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.
Romboidalny medalion z motywem wazy (wazonu) z kwiatami, 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.
Motyw wazy (wazonu) z kwiatami w romboidalnym kartuszu manierystycznym, kon. XVI-pocz. XVII w.
Motyw wazy (wazonu) w medalionie centralnym na oprawie księgi bazyliańskiej, Supraśl 1786, fot. wg: Jaroszewicz-Pieresławcew 2016
Motyw wazy w dekoracji oprawy klasycystycznej, kon. XVIII - pocz. XIX w.
Motyw wazy w dekoracji oprawy klasycystycznej, kon. XVIII - pocz. XIX w.
Motyw wazy w dekoracji oprawy klasycystycznej, kon. XVIII - pocz. XIX w.
Motywy waz w dekoracji kompartymentów oprawy francuskiej z 2 poł. XVIII w., Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan