Kandelabrowy ornament
Spis treści
Kandelabrowy ornament
Ornament składający się z podstawy w formie kandelabru (świecznika) bądź wazy, z której pionowo „wyrasta” pionowa łodyga arabeski z symetrycznymi liśćmi, wzbogacona elementami groteski (putta, panoplia, maszkarony, maski, itp). Wywodzi się z antyku rzymskiego; zyskał ogromną popularność w sztuce renesansu, zwłaszcza po odsłonięciu w kon. XV w. fresków ornamentalnych Złotego Domu Nerona w Rzymie. W renesansowym zdobnictwie introligatorskim Włoch (zdominowanym wpływami islamskimi) niemal nieobecny, rozpowszechnił się w dekoracji radełkowych opraw na płn. od Alp. Wpłynął na to zarówno antykizujący i italianizujący charakter tego ornamentu, jak też jego specyfika kompozycyjna (wertykalizm i zwężenie), szczególnie predestynowane do radełka i tworzonych nim wąskich ram ornamentalnych. Jeden z najwcześniejszych i najpiękniejszych wzorów k. o. na radełku stosowano na pocz. XVI w. na paryskich oprawach Roberta de Gourmont. Uproszczone i „naiwne” formy k. o. spopularyzowano od 2-3 dekady XVI w. na radełkach francuskich, hiszpańskich i w kręgu niemieckim (z zaakcentowanymi, puklowanymi wazami, profilowymi popiersiami all’antica oraz tarczami herbowymi). Jego dalszy rozwój nastąpił w 2 ćw. XVI w. w introligatorstwie Europy Środkowej, gdzie często przybierał formę zbliżoną do arabeski wkomponowanej między medaliony all’antica. Stopniowo jednak był wypierany przez inne ornamenty, zwłaszcza w formie „galerii” popiersi i półpostaci świętych, wizerunki personifikacji oraz sceny biblijne. W dekoracji introligatorskiej XVII-XVIII w. zarzucony. Ze względu na bogactwo elementów floralnych i groteskowych ukazywany na historyzujących oprawach z XIX w.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
All'antica wizerunki
Arabeska
Groteska
Historyzujące oprawy
Radełkowe oprawy
Renesansowe oprawy
Grafika
Kandelabrowy ornament w zewnętrznej ramie ornamentalnej na oprawie z warsztatu Roberta de Gourmonta, Paryż, ok. 1505, wg Goldschmidt 1967, t. 2
Kandelabrowy ornament na oprawie prawdopodobnie francuskiej, lata 20. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. A. Wagner
Kandelabrowy ornament w dekoracji radełkowej, Wrocław, ok. 1530 r., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. T. Dorawa
Kandelabrowy ornament z wizerunkami grających amorków, Wrocław, ok. 1530 r., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. T. Dorawa
Kandelabrowy ornament w obramieniu oprawy portugalskiej lub hiszpańskiej, ok. 1535, wg Goldschmidt 1967, t. 2
Kandelabrowy ornament w dekoracji radełkowej, prawdopodobnie Niemcy, 2 ćw. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. T. Dorawa
Kandelabrowy ornament w dekoracji radełkowej, Polska?, 2 ćw. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. A. Wagner
Kandelabrowy ornament w dekoracji radełkowej, Elbląg, ok. poł. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. T. Dorawa
Kandelabrowy ornament z arabeską i medalionami all antica w dekoracji radełkowej, Poznań, poł. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. A. Wagner
Kandelabrowy ornament w dekoracji radełkowej, prawdopodobnie Gdańsk, lata 60. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. T. Dorawa
Kandelabrowy ornament z arabeską i medalionami all antica w dekoracji radełkowej, Niemcy, Lata 70. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. A. Wagner
Kandelabrowy ornament z motywami medalionów wizerunkowych w dekoracji radełkowej, XVI w., BTNP Płock, fot. A. Wagner
Przypisy
Autor: A.W.
