Syrena

Syrena

Stworzenie fantastyczne wywodzące się z mitologii grecko-rzymskiej, przejętej w kulturze średniowiecznej i spopularyzowanej dzięki Physiologusowi. Ukazywano ją pod postacią pół kobiety-pół ptaka bądź kobiety o rybim ogonie (dodatkowo ze skrzydłami), często trzymającej w ręku podłużną rybę. Na oprawach romańskich z poł. XII – przełomu XII i XIII w. motyw s. ukazywano najczęściej za pomocą kwadratowych tłoków: kobieta o długich włosach, z nagim tułowiem i rozłożonymi rękoma, w których trzyma rybę i/lub własny ogon, bądź inny, nieokreślony przedmiot, z grubym, długim i zagiętym ku górze ogonem z wydatną płetwą. W ikonografii dekoracji opraw gotyckich jej wizerunki mogą być identyfikowane z meluzyną, jako legendarną postacią pół kobiety-pół węża. Na oprawach europejskich XVI-XVIII w. rzadko ukazywana. Na klasycystycznych i empirowych oprawach wkomponowywana w bordiury, wśród innych motywów groteskowych. Jako herb Warszawy prezentowana na oprawach ksiąg miejskich z XVII-XXI w. jako superekslibris (różnorakie odmiany tłoków, o formie podległej zmieniającym się stylom w zdobnictwie i konwencjom przedstawieniowym stołecznego godła).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Fantastyczne motywy
Meluzyna
Superekslibris

Grafika

• 

  Motywy syren w dekoracji romańskiej oprawy, Francja, XII w., BJ Kraków, fot. wg: Birkenmajer 1925

• 

  Wizerunki syreny na tłokach romańskich, XII w., wg: Schmidt-Künsemüller 1985

• 

  Motyw syreny na tłoku gotyckim, XV w., wg: Schwenke, Schunke 1979

• 

  Syrena jako godło miasta Warszawy na quasi superekslibrisie księgi rachunkowej z lat 50. XVII w.

• 

  Syrena jako godło miasta Warszawy w superekslibrisie na oprawie księgi archiwalnej z 1791 r.

• 

  Syreny w dekoracji angielskiej oprawy klasycystycznej z ok. 1785 r., fot. wg: Nixon, Foot 1992

Przypisy

1. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 203/il. 52a;
2. Nixon, Foot 1992, tabl. 100;
3. Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 36;
4. Pokorzyńska 2005, s. 20-21;
5. Wojsz 2006, tabl. VI.

---

Autor: A.W.