Remboîtage
Spis treści
Remboîtage
(remboîtage, emboîtage) (ang.remboîtage, fr. remboîtage)
Zabieg, zwany z francuska remboîtage polega na łączeniu bloku książki z odpowiednio dobraną oprawą. Okładka musi być dopasowana do bloku książki pod względem formatu i grubości, dla uzyskania jednolitości stylistycznej książka i okładka powinny pochodzić z tej samej epoki.
Pierwotnie, tj. w XVII-XIX w., pod pojęciem remboîtage’u rozumiano zabieg naprawczy, polegający na zespoleniu (sklejeniu) bloku z oprawą, która uległa oddzieleniu lub/i uszkodzeniu (oprawę pierwotną, oryginalną konstruowano w tym czasie na bloku). Rzadziej łączono blok z okładką pochodzącą z innej książki, która to praktyka zdarzała się częściej w XIX-XX w., i ona właśnie przejęła nazwę remboîtage.
Historia
Janisław Osięgłowski podaje XVII-wieczny przykład oprawienia mszałów w srebrne okładziny pochodzące z innych książek. Remboîtage rozwinął się w wieku XIX, szczególnie w środowisku bibliofilów francuskich. W zbiorach polskich zabieg remboîtage'u można zaobserwować w bibliotece Ludwika Gocla, zawierającej liczne polskie druki XIX-wieczne, wprawione, najprawdopodobniej przed lub po II wojnie światowej w XIX-wieczne okładki francuskie. Proceder wykorzystywania okładek z innych książek był dość popularny w Polsce po II wojnie światowej, wykorzystywano do niego niepotrzebne książki niemieckie.
Problemy etyczne
Uczciwie przeprowadzony zabieg remboîtage'u powinien być opisany na wyklejce, w innym wypadku można go uznać za fałszerstwo. W praktyce zarówno introligatorzy jak i kolekcjonerzy nie mieli świadomości tak surowej klasyfikacji tych działań. Introligatorzy starali się zatuszować ślad po przeprowadzonym zbiegu. W tym celu dobierali odpowiedni papier na wyklejki, najlepiej papier z tej samej epoki. Zasłaniali dawną tytulaturę szyldzikiem z wytłoczonym nowym tytułem. Kolekcjonerzy cenili sobie podniesienie walorów estetycznych posiadanych książek za symboliczny koszt. Jednocześnie zlecanie oprawienia książki z użyciem okładki z niepotrzebnego woluminu postrzegali w kategoriach recyklingu, wykorzystania zbędnej okładziny skazanej na unicestwienie. Najsurowiej należałoby oceniać antykwariuszy, dokonujących przemian w celu podniesienia atrakcyjności i wartości rynkowej egzemplarza.
Rozpoznawanie remboîtage'u
Rozpoznanie niepodpisanego remboîtage’u może być trudne. Najłatwiej rozpoznać nieprawidłowo przeprowadzony zabieg, np. gdy oprawa jest starsza niż oprawiony w nią tom lub gdy oprawa jest niedostosowana do wielkości bloku. W przypadku opraw dawnych wskazówką może być obecność dodatkowych gwoździ mocujących zwięzy, a także równo wykonane tłoczenie, sugerujące użycie wierszownika, a nie pojedynczych czcionek. W oprawach nowszych śladem może być różnica w jakości lub odcieniu złoceń na okładce i na doklejonym szyldziku. Śladem po remboîtage'u może być wymieniona wyklejka, sporządzona ze zbyt nowego papieru, lub z papieru nieznanego w epoce gdy powstała okładka, a wreszcie nie dość precyzyjnie wklejona wyklejka, z widocznymi fragmentami dawnej lub wyczuwalną nierównością pod spodem (ślad po zdzieraniu starej wyklejki). W przypadku gdy wyklejkę wymieniono perfekcyjnie, wskazówką może być brak przebarwień papieru w miejscach przykrywających zawinięcia skóry, świadczący o krótkiej koegzystencji materiałów.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Fałszowanie opraw
Konserwacja-restauracja zabytkowych kodeksów
Przeoprawianie kodeksów
Szyldzik
Grafika
Remboîtage wykonany przez Piotra Karowskiego. Wł. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy sygn. 2486.1960.
Remboîtage z nalepionymi obcymi szyldzikami.
Okładka po usunięciu szyldzików ukazuje pierwotną tytulaturę.
Przypisy
- Encyklopedia wiedzy o książce, red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J., Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, sp. 2068-2069.
- Osięgłowski J., Konserwacja książki w Polsce przedrozbiorowej, Poznań 1985, s. 171.
- Helwig H., Einbandfälschungen, Stuttgart 1968, s. 26.
Autor: E.P., M.P.B.
