Fałszowanie opraw
Spis treści
Fałszowanie opraw
(niem. Einbandfalschung, fr. fausses reliures)
Wykonywanie opraw w celu wprowadzenia odbiorców w błąd co do znaczenia historycznego i wartości materialnej. Oprawę podaje się za starszą lub pochodzącą z cenionego warsztatu lub kolekcji. W zależności od stopnia premedytacji oraz założonych celów można wyszczególnić różne poziomy fałszowania opraw:
- falsyfikat (oszustwo)
- remboîtage
- imitacja
- naśladownictwo
- faksymile.
Historia
Rozwój rynku antykwarskiego oraz bibliofilstwa w II poł. XIX w., wzrost cen na stare druki zachowane w oryginalnych artystycznych oprawach wpłynęły na rozwój zjawiska fałszowania opraw. Wysokie ceny płacone za oprawy sławnych bibliofilów (Jeana Groliera, Thomasa Mahieu, Alexandra Farnese, Matthiasa Korwina) kusiły nieuczciwych handlarzy i introligatorów (Louis Hague w Wlk. Brytanii i we Francji, Vittorio Villa we Włoszech) do tworzenia falsyfikatów. Falsyfikaty były następnie oferowane bibliotekom i muzeom jako oryginały. Dopiero bibliotekarz włoski G. Fumagalli odkrył fałszerstwa bolończyków i w 1902 opublikował wzory fałszywych tłoków. Następnie G.D. Hobson podał charakterystyczne cechy fałszowanych opraw "Canevari" i zreprodukował fałszywe oprawy Groliera.
W polskich realiach zjawisko fałszowania opraw nasiliło się ostatnimi laty. Objawia się ono zarówno indywidualnymi ofertami sprzedaży falsyfikatów dla bibliotek instytucjonalnych, jak też wystawianiem imitacji na publicznych aukcjach. Wśród zarejestrowanych fałszerstw tego rodzaju wyróżniają się:
- polonika o wysokiej wartości historycznej (zazwyczaj uszkodzone - z brakującymi kartami, które zrekonstruowano lub skopiowano) w oprawach z fałszywymi dekoracjami radełkowymi, w rzeczywistości wyciśniętymi z matryc;
- silnie uszkodzone druki, poddane kompleksowej konserwacji bloku i zaopatrzone w oprawę z epoki, zdjętą w tym celu z innego - mniej wartościowego - woluminu (remboîtage).
Rodzaje fałszerstw
Falsyfikat
Kompilowanie idealnych woluminów z kilku książek, np. łączenie tekstu z rycinami, kartami tytułowymi i oprawami zgromadzonymi z różnych egzemplarzy. Dla stworzenia fałszywej proweniencji znanej biblioteki wytłacza się superekslibrisy, dewizy, herby, monogramy.
Remboîtage
(remboitage) (fr. remboîtage 'przepakowywanie') Wklejanie bloku książki w okładkę pochodzącą z innego dzieła z tej samej epoki. Na oprawie zaciera się stary tytuł, a w jego miejsce tłoczy się tytuł odpowiedniego dzieła.
Imitacja
Kopiowanie starych opraw i wykonywanie ich imitacji. Fałszerze zaopatrują się w oprawy o poszukiwanych znakach proweniencyjnych lub sygnaturach, postarzają je i oferują jako oryginały z dawnych epok.
Naśladownictwo
Oprawianie lub przeoprawianie starych książek z dbałością o stylistyczne dostosowanie oprawy do epoki i zawartości książki. Niekiedy oprawy upodobnia się do dzieł z odpowiedniej epoki, czasem zaś wiernie wzoruje się na dziełach innych mistrzów, kopiując ich rozwiązania zdobnicze, tłoki, materiały. Wprawdzie nie twierdzi się, iż są to oryginalne prace cenionych introligatorów, ale samo naśladownictwo nosi znamię plagiatu, zaś gdy po wielu latach oprawa nabiera patyny, nie znając losów egzemplarza, można w dobrej wierze uznać ją za oryginalną. Naśladownictwo było bardzo popularne od końca XIX i przez cały XX wiek.
Faksymile
Wykonywanie przez introligatorów (a także konserwatorów) kopii dawnych opraw. Celem nie jest chęć fałszerstwa, ale intencja ochrony oryginału przed zniszczeniem, albo rozpowszechnienie cennego dzieła. Kopie bywają wykonywane dla zastąpienia opraw zniszczonych, często są wykonywane na zlecenie muzeów, bibliotek, archiwów. Dla wydawnictw faksymilowych wykonywane są wieloegzemplarzowe serie opraw, odwzorowujących wygląd oryginału.
Pod względem technologicznym rozróżnia się tzw. kopie wrażeniowe (z materiałów współczesnych, imitujących materiały oryginalne) od kopii technologicznych, wykonanych z użyciem takich samych materiałów jak w oryginale.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Aukcje opraw
Remboîtage
Z epoki oprawa
Przypisy
- Bogeng G., Der Bucheinband. Ein Handbuch für Buchbinder und Bücherfreunde, wyd. 2, Halle 1940, s. 167-168.
- Fałszowanie opraw, w; Encyklopedia wiedzy o książce, pod. red. A. Birkenmajera, Wrocław 1971, szp. 692, 2068-2069.
- Helwig H., Einbandfälschungen, Stuttgart 1968.
- Hobson G.D., Maioli, Canevari and others, Boston 1926, s. 120-170.
- Ślesiński W., Fałszerstwa rzemiosła artystycznego, Wrocław-Warszawa-Kraków 1994.
Autor: E.P., A.W.
