Bizantyńskie oprawy
Bizantyńskie oprawy
(bizantyjska oprawa, grecka oprawa) (ang. Byzantine/byzantine bindings, genuine Greek-style bindings, fr. reliures bizantines)
Oprawa bizantyńska - typ oprawy rozwinięty z oprawy koptyjskiej, stosowany od VIII do XVI wieku na terytorium Cesarstwa Bizantyjskiego (w szczególności w Konstantynopolu i na górze Athos), na terenie Grecji, Bałkanów, Azji Mniejszej, Palestyny, Syrii. Wykorzystywany szczególnie dla cennych, wielkoformatowych ksiąg liturgicznych. W epoce renesansu przeniesiony na teren Italii, gdzie funkcjonował pod nazwą oprawy greckiej (→alla greca oprawy). W epoce nowożytnej oprawy bizantyńskie wykonywano w Rosji, gdzie również obecnie bywają stosowane w przypadku dzieł szczególnie cennych lub artystycznych.
Budowa opraw bizantyńskich
Oprawy bizantyńskie charakteryzują się płaskimi grzbietami bez zwięzów oraz kapitałkami wystającymi ponad grzbiet księgi. Arkusze zszywano ściegiem łańcuszkowym, ukrytym w napiłowanych rowkach. Grzbiety mogły być proste, zaokrąglone albo zaoporkowane. Drewniane okładziny były równe wielkością blokowi księgi, a w kantach wycinano trójkątny rowek (relikt usztywnień w oprawie koptyjskiej tworzonych ze sklejanych arkuszy papirusu). Konstrukcja okładzin z blokiem przebiegała za pomocą sznurka, który zahaczano o ścieg oraz przewlekano przez kanaliki wydrążone w deskach. Połączenie wzmacniano przez naklejanie płótna lub pergaminu, maskując przy okazji nieznaczne ślady ściegu. Wysokie kapitałki oplatając je wielowarstwowo sznurkiem, a w zewnętrznej warstwie barwnymi nićmi, sięgały głęboko nad kanty okładek (kapitałka bizantyńska). Okładziny oblekano kozią skórą, w kolorze brązowym lub ciemnobrązowym, ozdabiano ślepymi wyciskami. Oprawy zaopatrywano w zapięcia, zarówno na przedniej, jak i na górnej i dolnej krawędzi. Kolec zapinki umieszczano na kantach górnej okładziny, zapinki mocowano przy pomocy potrójnych splecionych rzemieni do okładziny dolnej.
Oprawy bizantyńskie były dekorowane tłoczeniami ślepymi, mogły też być podkładem dla dekoracji złotniczej (srebrne lub złocone blachy).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Alla greca oprawy
Kapitałka bizantyńska
Daszek alla greca
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- C. Federici, K. Houlis, Legature Byzantine Vaticane, Roma 1988.
Autor: E.P.
