Żabka
Spis treści
Żabka
(także: czołganka) (ang. crocket; fr. crochet)
Charakterystyczna dla romanizmu i gotyku ozdoba architektoniczna w formie pączka lub rozwijających się listków. W zdobnictwie introligatorskim XV – pocz. XVI w. ż-ki są nieodłącznymi detalami motywu łuku w ośli grzbiet, którego zwielokrotnione wyciski tworzą owocu granatu wzór. Ż-ki widnieją na jednej (zewnętrznej) lub obu (zewnętrznej i wewnętrznej) stronach łuku. Wśród ich niezliczonych wariantów, zależnych od pomysłowości wykonawcy tłoka lub plakiety/klocka, wyróżniają się formy pączkowe (owalne, okrągłe, pojedyncze i podwójne) oraz liściaste (zazwyczaj o strzępiastych blaszkach), niekiedy z kwiatami. Podobne do typowych, pączkowych ż-k na łukach w ośli grzbiet, są drobne motywy tzw. nosków (nosków maswerkowych, niem. Kopfstempeln, Kreuzblume, Zacken) wyciskane z tłoków, którymi chętnie kształtowano zarys łuku w ośli grzbiet (poprzez naprzemienne wyciski dwóch różnych ż.), lub wprzęgano w różne ornamenty na okładzinach. W zdobnictwie opraw późnogotyckich formy analogiczne do ż. mają pączki wychodzące z boków motywu pędu ruty.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Architektoniczne oprawy
Gotyckie oprawy
Łuk w ośli grzbiet
Nosek
Owocu granatu wzór
Pęd ruty
Pędu ruty wzór
Grafika
Żabki (czołganki) na późnogotyckim, architektonicznym łuku w ośli grzbiet, wg ....
Żabki (czołganki) w formie listków z kwiatami na łuku w ośli grzbiet tworzącym wzór owocu granatu na oprawie krakowskiej z 4 ćw. XV w.; zbiory Biblioteki Jagiellońskiej, fot. A. Wagner
Przypisy
- Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 19-20;
- Lindberg 1985 II, il. 16;
- Schunke 1979, tabl. 231-250;
- Słownik 1996, s. 458.
Autor: A.W.
