Putto
Spis treści
Putto
(ang. putto; fr. putto)
Wizerunek małego, pulchnego i przeważnie nagiego chłopca. Niekiedy, w przedstawieniach nawiązujących do antycznego Amora (Erosa) ukazywany ze skrzydłami (zob. amorek). Spopularyzowany w renesansowym introligatorstwie europejskim pod wpływem zdobnictwa włoskiego, w tym zwłaszcza iluminatorstwa i grafiki książkowej. Na oprawach włoskich 1 poł. XVI w. niekiedy jako p. z rogiem obfitości (putto con cornucopia), skopiowanego w l. 20. XVI w. na krakowskich oprawach Macieja z Przasnysza vel Mistrza Główek Anielskich. Chętnie stosowany w dekoracji radełkowej: jako grupy dziecięcych postaci trzymających różne rekwizyty (np. tarcze herbowe – na oprawach gdańskiego Introligatora SS, instrumenty muzyczne – na oprawach Kaspara Anglera w Królewcu) lub dzieci wkomponowane razem z aniołkami w kandelabrowy ornament lub groteski, rzadziej w obrębie kartuszy herbowych superekslibrisów. Do ponownego spopularyzowania putti doszło w introligatorstwie rokokowym, jako motywy wkomponowane w rocaille (np. niektóre oprawy dla króla Stanisława Augusta Poniatowskiego). W antykizujących dekoracjach opraw klasycystycznych i empirowych wyparte przez „dostojniejsze” motywy. Pojawiało się zaś na oprawach historyzujących XIX w.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Amorek
Anioł
Aniołek
Groteska
Kandelabrowy ornament
Rocaille
Róg obfitości
Grafika
Motyw putta z rogiem obfitości na oprawie renesansowej, Kraków, ok. 1530 r.
Putta trzymające wazę w dekoracji plakiety na oprawie renesansowej, ok. poł. XVI w., BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner
Motyw putta w dekoracji radełka renesansowego, XVI w.
Motywy putt (putti) w dekoracji radełka renesansowego, XVI w.
Putta jako trzymacze kartusza herbowego w superekslibrisie, kon. XVI w., BWSD Włocławek, fot. P. Kurek
Motyw putta lub nagiej kobiety w dekoracji rocaille na oprawie z księgozbioru króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, przed 1793 r., MN Kraków, fot. MN Kraków
Przypisy
- Krynicka 1974, il. 7a-b;
- Krynicka 1975, il. 33-34;
- Laucevičius 1976, il. 61, 95, 120 i in.;
- von Rabenau 1994, tabl. 18-19, 23, 33 i in.;
- Kozakiewicz 1996, s. 13, 339;
- Macchi F. i L. 2007, tabl. 3, 24, 60-61 i in.;
- Wagner 2016, il. 70, 72a-b, 218b.
Autor: A.W.
