Gotycko-renesansowe oprawy
Spis treści
Gotycko-renesansowe oprawy
(ang. gothic-renaissance bindings; fr. reliures gothique-renaissance; niem. gotisch-renaissance Einbände)
Oprawy o dekoracji, w której formy gotyckie współistnieją z renesansowymi na zasadzie równowagi lub nieznacznej dominacji jednego ze stylów.
Proces stopniowego przenikania ornamentów renesansowych do gotyckich dekoracji okładzin był charakterystyczny dla krajów na płn. od Alp pomiędzy 3. ćw. XV a 2. ćw. XVI w. Natomiast prawie nie występował w introligatorstwie Włoch ze względu na słaby pierwiastek gotycki, na który w XV w. nałożyły się formy orientalizujące, a dopiero później – formy antykizujące. Do najwcześniejszych przykładów g.-r. o. należą dzieła krakowskie z l. 70.–80. XV w. (np. oprawy Walentego z Pilzna), zazwyczaj cechujące się gotycką strukturą opraw połączoną z dominacją italianizująco-islamizujących kompozycji i zasobu ornamentów dominujących nad motywami gotyckimi. Wyrównaną proporcję między ornamentyką gotycką i renesansową mają dekoracje opraw z pocz. XVI w., np. dla Mikołaja Czepla (Czepiela). Z kolei w 2. dekadzie XVI w. formy renesansowe już wyraźnie dominowały nad gotyckimi. Niemniej aż po l. 20. chętnie praktykowano podział na nowatorską dekorację okładziny górnej oraz konserwatywną dekorację okładziny dolnej (przeważnie opartej na →pędu ruty wzorze). Ze względu na silną tradycję gotycką, w Niemczech oraz w ośrodkach będących pod znacznym wpływem rzemiosła niemieckiego (np. Toruń, Gdańsk) proces ten trwał aż do l. 30. XVI w. W obrębie ramowej kompozycji ukazywano radełkowania o jeszcze gotyckiej ikonografii (np. →arbor vitae), które jednak wypierały dekoracje renesansowe, jak →kandelabrowy ornament, „galerie” z →all’antica wizerunkami, czy radełkowania ze scenami biblijnymi (typowymi dla →wittenberskiego stylu).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
All'antica wizerunki
Arbor vitae
Kandelabrowy ornament
Pędu ruty wzór
Wittenberski styl
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- Europäische Einbandkunst aus sechs Jahrhunderten. Beispiele aus der Bibliothek Otto Schäfer. Ausstellung vom 11. Oktober 1992 bis 28. März 1993 Bibliothek Otto Schäfer, Katalogbearbeitung Manfred von Arnim, Schweinfurt 1992, kat. 24, 28;
- Lewicka-Kamińska Anna, Renesansowy księgozbiór Mikołaja Czepla, Wrocław 1956, s. 40-41;
- Storm van Leeuwen Jan, The Golden Age of Bookbindings in Cracow, 1400-1600, Kraków 2011, kat. 9, 34-37 i in.;
- Oprawy książkowe XIV-XVIII wieku w zbiorach Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu, Część I, Rzeczpospolita, Prusy, Dolny Śląsk, oprac. Arkadiusz Wagner, współpr. Beata Madajewska, Anna Mazerska, Katalog wystawy towarzyszącej III Ogólnopolskiej Konferencji Oprawoznawczej pt. „Zbiory polskie”, Toruń 13-14 grudnia 2018, Toruń 2018, kat. 10-12.
Autor: A.W.
