Łowieckie motywy
Spis treści
Łowieckie motywy
(ang. hunting scenes)
Wizerunki zwierząt łownych, sceny łowów i polowań oraz przedstawienia trofeów i broni myśliwskiej ukazywane na oprawach jako dekoracja, nośnik treści symbolicznych oraz wyraz fascynacji tym elementem życia elit społecznych. Nacechowane religijną symboliką ł. m. widnieją już na wczesnośredniowiecznych oprawach ksiąg liturgicznych (zazwyczaj wkomponowane w ornamenty wokół motywów religijnych). Na skórzanych oprawach romańskich zdobionych tłokami (XII-XIII w.) najczęściej przedstawiano zwierzynę (jeleń, dzik, niedźwiedź, prawdopodobnie wilk) oraz ptactwo, ale też sokolnika na koniu i łowcę dmącego w róg. Do spopularyzowania ł. m. doszło na tłokach gotyckich z XV-pocz. XVI w., na których dominuje byk jelenia (rzadziej łania) jako m.in. symbol chrystologiczny. Wizerunki stworów fantastycznych i realnych zwierząt łownych wkomponowanych w wić roślinną widnieją na licznych plakietach niderlandzkich z XV-1 poł. XVI w. Okazałe sceny łowieckie i wizerunki zwierzyny zdobią oprawy nacinane z XV-pocz. XVI w. (głównie w Niemczech). Motyw byka jelenia bądź łani pojawiał się też na mosiężnych zapięciach z 4 ćw. XV-pocz. XVI w. Pod kon. XV w. sceny łowów na jelenia (często też na inne zwierzęta) wśród wici, pojawiają się na radełkach z odmianami ornamentu arbor vitae. Podobna konwencja przedstawieniowa przetrwała na radełkach aż po 1 poł. XVIII w. Generalnie jednak w renesansie zmalało znaczenie ł. m. W podobnym okresie wykwintne oprawy o takiej dekoracji tworzono w kręgu islamskim. Przez cały okres nowożytny, aż do XX-XXI w. ł. m. pojawiają się często jako godła lub klejnoty herbowe w superekslibrisach. W XVI-XVIII w. ukazywano je też na złoconych i malowanych obcięciach kart, jako filigrany wyklejek (np. z godłem miasta Świdnica) oraz – stosunkowo często – na papierach dekoracyjnych z XVIII w. Na XIX-pocz. XX w. przypada rozpowszechnienie się, nierzadko nadzwyczaj efektownych, ł. m. na wydawniczych oprawach ksiąg o tej tematyce (sceny łowów, wizerunki zwierzyny i ptactwa, panoplia z bronią myśliwską, trofea itp.). Zważywszy na zamożność klienteli ze środowiska myśliwych, po dziś dzień powstają relatywnie liczne oprawy artystyczne z ł. m. odnoszącymi się zarówno do realiów euro-amerykańskich, jak i egzotycznych (zwierzyna typowa dla łowów safari).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Arbor vitae
Jeleń
Niedźwiedź
Zając
Zoomorficzne motywy
Grafika
Scena łowów na jelenia utworzona z wycisków trzech tłoków na oprawie gotyckiej, Francja, prawdopodobnie 1 ćw. XIV w., BCzart., MNK, Kraków, fot. wg: www.polona.pl
Sceny łowów na radełkowaniu późnobarokowej oprawy portugalskiej, po 1733, fot. wg: Breslauer, Catalogue 110
Przypisy
- Lewicka-Kamińska 1956, tabl. 8/il. 9,16/ il. 11 i in.;
- Carvin 1988, nr kat./il. C.26;
- Marks 2011, s. 20-21, 46-47, 66-67;
- Wagner 2013, s. 144-156.
Autor: A.W.
