Gałęziowy ornament
Spis treści
Gałęziowy ornament
(ang. branchwork, niem. Astwerk)
Ornament składający się z najczęściej bezlistnych pni i konarów z poucinanymi gałęziami, bądź z samych bezlistnych gałęzi o ściętych końcach. Spopularyzowany w różnych dziedzinach plastyki schyłkowej fazy gotyku (ok. 1480 r. – ok. 1520 r., rzadziej do ok. poł. XVI w.). Jako dekoracja opraw spotykany stosunkowo rzadko. Najdoskonalsze formy przyjmował na złotniczych oprawach: jako powykrzywiane i przecinające się elementy wimperg gotyckich baldachimów. Charakterystyczne, regularnie splecione gałęzie występują też na płd. niemieckich oprawach skórzanych, jako zwielokrotnione wyciski z tłoków. Najczęściej jednak występuje w uproszczonej formie jako wyciskane z tłoków, stykające się motywy gałęzi (konara). W połączeniu z innymi motywami, np. akantu liśćmi, tworzyć może specyficzne, „drzewiaste” struktury, zapełniające zwierciadło okładziny. Tego rodzaju przekształcenia klasycznego, bezlistnego, g. o. zyskały szczególną popularność w introligatorstwie Krakowa kon. XV – pocz. XVI w. Na oprawach renesansowych epigońskie formy łuku arkady z g. o. widnieją na nielicznych plakietach z wizerunkami postaci świętych, personifikacji itp.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Akant
Arbor vitae
Gałąź (konar)
Złotnicze oprawy
Grafika
Ornat gotycki z wizerunkiem Ukrzyżowanego Chrystusa na krzyżu o formie konarów z uciętymi gałęziami (arbor vitae),Czechy lub Austria, ok. 1500, KMW, Wiedeń, fot. wg: Reiner, Schmitz von Ledebur 2007
Gałęziowy ornament jako dekoracja portalu późnogotyckiego, Strasburg, ok. 1500, Bode Museum, Berlin, fot. A. Wagner
Gałęziowy ornament w dekoracji złotniczej oprawy gotyckiej, Augsburg, 1506, Germanisches Nationalmuseum, Norymberga, fot. wg: Pechstein 1987
Przykłady tłoków późnogotyckich z ornamentem gałęziowym, Niemcy, kon. XV w. - pocz. XVI w., wg: Schwenke, Schunke 1979
Specyficzna forma ornamentu gałęziowego w dekoracji oprawy Introligatora JL (Jana z Litwy), Kraków, 1493, fot. wg: Krynicka 1967
Specyficzna forma ornamentu gałęziowego w zwierciadle oprawy krakowskiej z ok. 1500 r., Biblioteka Raczyńskich, Poznań, fot. A. Wagner
Przypisy
- Braun-Reichenbacher 1966;
- Krynicka 1967, tabl. I, V;
- Schwenke, Schunke 1979, tabl. 113/6-9;
- Pechstein 1987, il. 40;
- Mazal 1990, il. 63;
- Crossley 1994, s. 119-…;
- Kozakiewicz 1996, s.`129;
- Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 3.
Autor: A.W.
