Plateresco oprawy
Spis treści
Plateresco oprawy
(hiszp. estilo plateresco – styl złotniczy)
Funkcjonujące w tegumentologii hiszpańskiej określenie stylu w zdobnictwie opraw hiszpańskich od kon. XV do schyłku XVI w., przypadającego na epokę renesansu. Podobnie jak w innych dziedzinach sztuki hiszpańskiej tego okresu (z architekturą na czele), cechowała go profuzja dekoracji ornamentalnej, syntetyzującej pierwiastek mudéjar, gotycki i renesansowo-włoski. Oprawy w p. s. wykonywano z desek lub tektury oblekanej najczęściej brązową lub brunatną skórą, z grzbietami o wydatnych garbach zwięzów oraz metalowymi zapięciami bądź wiązaniami. W zdobnictwie okładzin i grzbietu posługiwano się radełkami, tłokami oraz strychulcami i filetami, zarówno w technice ślepych wycisków, jak i złoceń obejmujących wszystkie elementy dekoracji. Typowa dla p. s. jest ramowa kompozycja okładzin z naprzemiennymi ramami radełkowymi i pustymi listwami ram obwiedzionymi liniami strychulca. Otaczają one prostokątne, romboidalne lub sześcioboczne zwierciadło, w którym widnieją – zazwyczaj spiętrzone – motywy zdobnicze. Na dekoracje radełkowań z XVI w. najczęściej składały się medaliony all’antica i inne motywy o genezie rzymskiej (np. panoplia), ponadto arabeski, realistyczne wici roślinne, jak również – charakterystyczne dla p. s. – ornamenty geometryczno-floralne. Równie charakterystyczna jest bogaty zasób samodzielnych motywów, wyciskanych z tłoków (w technice ślepego wycisku lub złocenia) w zwierciadłach i listwach ram między radełkowaniami: antykizujące popiersia, puste medaliony, lwy, psy łowcze, ptaki, małpa grająca na kobzie, wazy z kwiatami, kwiatony, rozety, gwiazdy i in. Spotykany jest też łuskowy ornament, o spiętrzonych elementach przypominających górę. W 2 poł. XVI w. italianizujące formy zaczęły być wypierane przez skomplikowane ornamenty floralne o delikatnej, linearnej formie; trwałością odznaczała się jednak tendencja m.in. do naprzemienności radełkowań i pustych listew oraz wkomponowywania w zwierciadła licznych, niewielkich motywów zoomorficznych itp.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
All'antica wizerunki
[Arabeska]]
Gotyckie oprawy
Łuskowy ornament
[[Maureska]
Mudéjar oprawy
Neomudejar oprawy
Panoplia
Ramowa kompozycja
Renesansowe oprawy
Wić roślinna
Grafika
Oprawa w stylu plateresco, Hiszpania, XVI w., zbiory i fot.: Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan
Oprawa w stylu plateresco, Hiszpania, po 1612 r, fot. wg: Fernández 1994
Oprawa w stylu plateresco, Hiszpania, pocz. XVII w., BCzart, MNK, Kraków, fot. wg: www.polona.pl
Przypisy
- EWOK 1971, szp. 882;
- Breslauer kat. 32, 66;
- Fernández 1994, nr kat. 4-5;
- Checa Cremades 1998;
- Macchi F. i L. 2002, s. 378-379;
- Checa Cremades 2003, s. 485-502;
- Nieto Alcaide 2012, s. 38-41.
Autor: A.W.
