Plateresco oprawy
Spis treści
Plateresco oprawy
(hiszp. estilo plateresco – styl złotniczy)
Funkcjonujące w tegumentologii hiszpańskiej określenie stylu w zdobnictwie opraw hiszpańskich od kon. XV do schyłku XVI w., przypadającego na epokę renesansu. Podobnie jak w innych dziedzinach sztuki hiszpańskiej tego okresu (z architekturą na czele), cechowała go profuzja dekoracji ornamentalnej, syntetyzującej pierwiastek mudéjar, gotycki i renesansowo-włoski. Oprawy w p. s. wykonywano z desek lub tektury oblekanej najczęściej brązową lub brunatną skórą, z grzbietami o wydatnych garbach zwięzów oraz metalowymi zapięciami bądź wiązaniami. W zdobnictwie okładzin i grzbietu posługiwano się radełkami, tłokami oraz strychulcami i filetami, zarówno w technice ślepych wycisków, jak i złoceń obejmujących wszystkie elementy dekoracji. Typowa dla p. s. jest ramowa kompozycja okładzin z naprzemiennymi ramami radełkowymi i pustymi listwami ram obwiedzionymi liniami strychulca. Otaczają one prostokątne, romboidalne lub sześcioboczne zwierciadło, w którym widnieją – zazwyczaj spiętrzone – motywy zdobnicze. Na dekoracje radełkowań z XVI w. najczęściej składały się medaliony all’antica i inne motywy o genezie rzymskiej (np. panoplia), ponadto arabeski, realistyczne wici roślinne, jak również – charakterystyczne dla p. s. – ornamenty geometryczno-floralne. Równie charakterystyczna jest bogaty zasób samodzielnych motywów, wyciskanych z tłoków (w technice ślepego wycisku lub złocenia) w zwierciadłach i listwach ram między radełkowaniami: antykizujące popiersia, puste medaliony, lwy, psy łowcze, ptaki, małpa grająca na kobzie, wazy z kwiatami, kwiatony, rozety, gwiazdy i in. Spotykany jest też łuskowy ornament, o spiętrzonych elementach przypominających górę. W 2 poł. XVI w. italianizujące formy zaczęły być wypierane przez skomplikowane ornamenty floralne o delikatnej, linearnej formie; trwałością odznaczała się jednak tendencja m.in. do naprzemienności radełkowań i pustych listew oraz wkomponowywania w zwierciadła licznych, niewielkich motywów zoomorficznych itp.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
All'antica wizerunki
Arabeska
Gotyckie oprawy
Łuskowy ornament
Maureska
Mudejar oprawy
Neomudejar oprawy
Panoplia
Ramowa kompozycja
Renesansowe oprawy
Wić roślinna
Grafika
Oprawa w stylu plateresco, Hiszpania, XVI w., zbiory i fot.: Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan
Oprawa w stylu plateresco, Hiszpania, kon. XVI w., fot. wg: Breslauer, Catalogue 110
Oprawa w stylu plateresco, Hiszpania, po 1597 r., fot. wg Breslauer, Catalogue 110
Oprawa w stylu plateresco, Hiszpania, po 1612 r, fot. wg: Fernández 1994
Oprawa w stylu plateresco, Hiszpania, pocz. XVII w., BCzart, MNK, Kraków, fot. wg: www.polona.pl
Przypisy
- EWOK 1971, szp. 882;
- Breslauer kat. 32, 66;
- Fernández 1994, nr kat. 4-5;
- Checa Cremades 1998;
- Macchi F. i L. 2002, s. 378-379;
- Checa Cremades 2003, s. 485-502;
- Nieto Alcaide 2012, s. 38-41.
Autor: A.W.
