Waza: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 15:57, 21 lut 2021

Waza

(także: wazon, urna) (fr. vase)

Naczynia o zróżnicowanej formie i przeznaczeniu. Jako motywy dekoracyjne w introligatorstwie trudne do rozróżnienia, co sprawia, że zwłaszcza pojęcia „waza” i „wazon” w niektórych przypadkach mogą być stosowane zamiennie (analogicznie jak w innych dziedzinach sztuk plastycznych). Ukazywane na oprawach od renesansu po czasy współczesne. Jako waza płomienista ukazywana na włoskich (głównie weneckich i rzymskich) oprawach z 1 poł. XVI w. W krajach na płn. od Alp motyw wazy (często o puklowanym brzuściu) był popularny w 1 poł. XVI w. (zwłaszcza w 2 ćw. XVI w.) jako element kandelabrowego ornamentu w dekoracjach radełkowych (np. wrocławskiego Mistrza HB). Emblematyczny motyw rozbitej wazy/rozbitego dzbanka (fr. pot cassé) wkomponowywano w bogatą, złoconą dekorację arabeskową na renesansowych oprawach z warsztatu francuskiego introligatora i drukarza Goeffroy Tory’ego (†1533). Od około połowy XVI w. motyw wazy/wazonu (często z bukietem kwiatów) ukazywano w owalnych lub romboidalnych medalionach na oprawach zachodnioeuropejskich i polskich. W 2 poł. XVI – 1 poł. XVII w. jej wizerunki znajdują się niekiedy w bogatym obramieniu manierystycznym. W podobnym okresie zazwyczaj drobne motywy wazy/wazonu z bukietem kwiatów wkomponowywano w dekorację francuskich i włoskich opraw à la fanfare. Na oprawach barokowych wazę ukazywano rzadko, jednocześnie w XVII-XVIII w. motyw wazy/wazonu z bukietem kwiatów pojawiał się w centralnych medalionach na oprawach ksiąg cyrylickich. Ponowną popularność zyskała waza w zdobnictwie rokokowym: prezentowana pośrodku okładzin lub w ich bordiurze, przyjmowała fantazyjne, rocaillowe formy. Na oprawach klasycystycznych i empirowych waza i urna należały do najpopularniejszych motywów dekoracyjnych: charakterystycznie antykizujące, ale zarazem zróżnicowane, formy (np. z geometrycznymi uchwytami i stożkową pokrywą) widnieją w ornamentalnych obramieniach zwierciadła, w centrum zwierciadła (jako główny motyw dekoracji) oraz w kompartymentach grzbietu. Motyw wazy/wazonu/urny umieszczano też na ówczesnych graficznych i drukowanych okładkach wydawniczych. Jej popularność trwała w introligatorstwie historyzującym XIX w. (jako element dekoracji okładzin oraz grzbietu). W XX w. niemal zapomniana, rzadko ukazywana np. na oprawach art déco.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Art déco oprawy
À la fanfare oprawy
Groteska
Kandelabrowy ornament

Grafika

• Ik:Waza płomienista, BJ opr. aldyńska, XVI w..jpg

  Motyw wazy płomienistej na oprawie aldyńskiej, Wenecja, 1 poł. XVI w.

• 

  Puklowana waza (wazon) renesansowa jako element kandelabrowego ornamentu na radełku renesansowym, ok. poł. XVI w.

• 

  Motyw wazy (wazonu) w obrębie ozdobnika renesansowego, 2 ćw. XVI w.

• 

  Waza (wazon) z kwiatami w owalnym medalionie, 2 poł. XVI w.

• 

  Waza (wazon) z kwiatami w owalnym medalionie, 2 poł. XVI w.

• 

  Motywy waz (wazonów) z kwiatami jako elementy dekoracji oprawy z 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.

• 

  Motyw wazy (wazonu) z kwiatami jako element dekoracji oprawy z 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.

• 

  Motyw wazy (wazonu) z kwiatami jako element dekoracji oprawy z 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.

• 

  Romboidalny medalion z motywem wazy (wazonu) z kwiatami, 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.

• 

  Romboidalny medalion z motywem wazy (wazonu) z kwiatami, 4 ćw. XVI - 1 ćw. XVII w.

• 

  Motyw wazy (wazonu) z kwiatami w romboidalnym kartuszu manierystycznym, kon. XVI-pocz. XVII w.

• 

  Motyw wazy (wazonu) w medalionie centralnym na oprawie księgi bazyliańskiej, Supraśl 1786, fot. wg: Jaroszewicz-Pieresławcew 2016

• 

  Motyw wazy w dekoracji oprawy klasycystycznej, kon. XVIII - pocz. XIX w.

• 

  Motyw wazy w dekoracji oprawy klasycystycznej, kon. XVIII - pocz. XIX w.

• 

  Motyw wazy w dekoracji oprawy klasycystycznej, kon. XVIII - pocz. XIX w.

• 

  Motywy waz w dekoracji komapartymentów oprawy francuskiej z 2 poł. XVIII w., Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan

Przypisy

1. Laucevičius 1976, il.
2. Hobson 1989, s. 165-166;
3. Mazal 1990, il. 193, 223, 228 i in.;
4. Fernández 1994, nr kat./il. 4;
5. Devauchelle 1995, s. 155, 156;
6. Kozakiewicz 1996, s. 426-427, 430;
7. Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, il. 4, 6;
8. Wagner 2019, nr kat./il. 173.

Autor: A.W.