Listwa: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 15:41, 24 paź 2021

Listwa

Element kompozycji spotykany już na oprawach gotyckich z XV-pocz. XVI w., a rozpowszechniony na →radełkowych oprawach XV-XVII w. (rzadko nawet w XVIII w.), w formie prostego, długiego i wąskiego paska obwiedzionego liniami strychulcowymi. Cztery stykające się ze sobą w narożach l-y tworzą pustą ramę wokół zwierciadła w ramowej kompozycji (w takich wypadkach miejsca styku l-w przeważnie zaakcentowane są krótkimi, ukośnymi liniami). Powszechnym rozwiązaniem w radełkowych oprawach XVI-XVII (rzadko w XVIII w.) w. było też wydzielanie krótszych, poziomych listew nad i pod zwierciadłem. L-y pozostawiano puste lub ozdabiano, zazwyczaj rozproszonymi, niewielkimi motywami, jak listki aldyńskie i rozety. W poziome l-y (rzadko również w pionowe) bardzo często wkomponowywano napisy odnoszące się do zawartości oprawnego tomu bądź superekslibrisy napisowe. Na małoformatowych aldyńskich oprawach polskich l-y ramy stanowią często jedyne elementy obramiające zwierciadło. Wedle poglądu pokutującego w rodzimej literaturze od międzywojnia kompozycje z naprzemiennych ram radełkowych i l-w (co prowadzi do powstania „przestrzeni wolnej, czyli tzw. światła”) stanowią wyróżnik polskich opraw renesansowych od opraw niemieckich w wittenberskim stylu. W rzeczywistości zaś formuła ta rozpowszechniła się w polskim introligatorstwie lat 30. XVI w. pod wpływem renesansowych, niemieckich opraw radełkowych (na których rozwinęła się pod wpływem opraw późnogotyckich).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Rama
Ramowa kompozycja
Renesansowe oprawy
Superekslibris
Wittenberski styl
Zwierciadło oprawy

Grafika

• 

  Puste listwy wokół zwierciadła na oprawie późnogotyckiej, Niemcy, pocz. XVI w., fot. wg: von Rabenau 1994

• 

  Puste listwy wewnętrznej ramy zwierciadła na oprawie późnogotyckiej, lata 20. XVI w., Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. A. Wagner

• 

  Stylizowane listwy ramy z łączeniami w narożach wokół zwierciadła oprawy renesansowej, Kraków 1530, BJ Kraków

• 

  Rama z listew ozdobionych rozetami wokół zwierciadła oprawy renesansowej, Niemcy, Wittenberga, 1530, fot. wg: von Rabenau 1994

• 

  Poziome puste listwy na oprawie radełkowej o kompozycji ramowej, XVI w., Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. A. Wagner

• 

  Kilka stref listew wokół zwierciadła radełkowej oprawy renesansowej, Poznań, lata 40. XVI w., Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. T. Dorawa

• 

  Puste, ozdobione motywami floralnymi oraz napisami listwy wokół zwierciadeł okładzin na oprawie monumentum Zygmunta Augusta, Wilno, 1563, BJ Kraków, fot. BJ Kraków

Przypisy

1. Piekarski 1932, s. 366;
2. Burbianka 1957, il. 5, 12-15, 18-20 i in;
3. Szwejkowska 1975, s. 298;
4. von Rabenau 1994, tabl. 1-3, 6, 9 i in.;
5. Wagner, Mazerska, Madajewska 2018, kat. 10, 12, 20-28 i in.

Autor: A.W.