Kameowe oprawy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzono nową stronę "===Kameowe oprawy=== ==Zobacz też== Indeks alfabetyczny <br> ==Grafika== <gallery> Plik:Kameowa oprawa, mały plik, z med. portr. J.J. Pontanusa, Neapol p...")
 
 
(Nie pokazano 8 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
===Kameowe oprawy===
+
(także: '''''a cammeo'' oprawy''' – z wł.: ''a cammeo legature'')
  
 +
Termin odnoszący się do charakterystycznej grupy renesansowych opraw włoskich ze schyłku XV-1 poł. XVI w., w których centralnym elementem dekoracji górnej okładziny jest niewielki, reliefowy, złocony lub ślepy, motyw owalnej gemmy (w jednym z wariantów technicznych – kamei lub intaglio). Motywy te wyciskano prawdopodobnie ze specyficznych form tłoka, wykonywanych przez grawerów wyspecjalizowanych w wycinaniu gemm. Wzorem antycznych dzieł tego rodzaju w polu gemmy widnieje popiersie profilowe (np. autora oprawionej księgi) bądź niewielka scena (np. mitologiczna). W 2 ćw. XVI w. motyw kamei o wyraźnie antykizującej formie zaczął pojawiać się na zaalpejskich – zwłaszcza francuskich – oprawach. Odgrywał on jednak mniejszą rolę niż dekoracje o formie okrągłych bądź owalnych medali (także z inskrypcją) lub medalionów. Wraz z przemijaniem kultury humanistycznej motyw kamei został wyparty z opraw przez inne formy wizerunków postaci i portretów. Powrócono do niego dopiero w XIX w., m.in. na wiedeńskich oprawach wydawniczych tzw. ''Orpheus''’ów z lat 30.-40. tegoż stulecia (gemmopodobne, zwykle monochromatyczne medaliony wykonane w technice klejowej). Owalne medaliony portretowe w formie gemmy pojawiały się też na licznych oprawach wydawniczych w całej Europie.       
 +
Już G. D. Hobson w 1926 r. zwracał uwagę na płynność kryteriów definicji k. o. oraz charakterystycznej grupy plakietowych opraw (''a placchetta''), na których widnieje okrągły lub owalny motyw wzorowany na plakietach lub medalach o takimż kształcie. W konsekwencji w literaturze zachodnioeuropejskiej – także włoskiej – oba pojęcia stosowane są wymiennie. Tyczy się to również terminów „kamea”, „plakieta”, a nawet „medalion”, co zaciera zniuansowane różnice między formami introligatorskich naśladownictw dzieł tzw. małej plastyki, odgrywającymi szczególną rolę w kulturze renesansu. Rozstrzygnięcia w tej sferze dodatkowo utrudnia sposób adaptacji wzorów z miniaturowych kamei, które na tłokach-plakietach znacznie powiększano i jako takie wyciskano na oprawach.
 +
==Zobacz też==
  
 +
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
 +
[[All'antica wizerunki]] <br>
 +
[[Gemma]] <br>
 +
[[Medalion]] <br>
 +
[[Plakieta]] <br>
 +
[[Plakietowe oprawy]] <br>
 +
[[Tondo]] <br>
  
  
 +
==Grafika==
  
 +
<gallery>
  
−
==Zobacz też==
+
Plik:Kameowe oprawy, Włochy, 1 poł. XVI w., wg De Marinis 1960.JPG | Oprawa kameowa , Włochy, 1 poł. XVI w., fot. wg: De Marinis 1960
 +
Plik:Kameowa oprawa, mały plik, z med. portr. J.J. Pontanusa, Neapol po 1505, Sotheby.s New York June 14 1990.jpg | Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie ''a plachetta'') z medalionowym popiersiem J.J. Pontanusa, Neapol, po 1505, fot. wg: Sotheby's New York June 14 1990
  
−
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
+
Plik:Kameowe oprawy, mediolan, dla Groliera, ok. 1520.jpg | Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie ''a plachetta'') wykonana dla Jeana Groliera, Mediolan, ok. 1520 r.
  
−
==Grafika==
 
  
−
<gallery>
+
Plik:Kameowe oprawy, Wenecja, XVI w., Petrucci, Nardelli 1989, s. 80 81.jpg | Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie ''a plachetta''), Wenecja, XVI w., fot. wg: Petrucci Nardelli 1989
−
Plik:Kameowa oprawa, mały plik, z med. portr. J.J. Pontanusa, Neapol po 1505, Sotheby.s New York June 14 1990.jpg | Kameowa oprawa z medalionowym popiersiem J.J. Pontanusa, Neapol, po 1505, fot. wg: Sotheby's New York June 14 1990
+
 
 +
Plik:Pasowy układ dekoracji skombinowany z ośrodkowym u. d. na renesansowej oprawie włoskiej, XVI w., wg. Fürstenberg, De Marinis 1966.jpg | Oprawa kameowa, Włochy, XVI w., fot. wg.: Fürstenberg, De Marinis 1966 
  
 
</gallery>
 
</gallery>
Linia 19: Linia 32:
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
  
−
#  
+
# Hobson 1926, s. 115;
 +
# Miner 1957, tabl. XLV;
 +
# Goldschmidt 1967, t. 1, s. 70-73;
 +
# Hobson 1989, s. 91-147;
 +
# Petrucci Nardelli 1989, s. 80-81;
 +
# von Arnim 1992, kat. 30-32, 179;
 +
# Bologna 1998, s. 47, 94-95, 110 i in.;
 +
# Macchi F. i L. 2002, s. 57-58, 378;
 +
# Wagner 2006, nr kat. 10;
 +
# Macchi F. i L. 2007, s. 278
  
  
 
----
 
----
 
Autor: '''A.W.'''
 
Autor: '''A.W.'''

Aktualna wersja na dzień 17:22, 22 cze 2022

(także: a cammeo oprawy – z wł.: a cammeo legature)

Termin odnoszący się do charakterystycznej grupy renesansowych opraw włoskich ze schyłku XV-1 poł. XVI w., w których centralnym elementem dekoracji górnej okładziny jest niewielki, reliefowy, złocony lub ślepy, motyw owalnej gemmy (w jednym z wariantów technicznych – kamei lub intaglio). Motywy te wyciskano prawdopodobnie ze specyficznych form tłoka, wykonywanych przez grawerów wyspecjalizowanych w wycinaniu gemm. Wzorem antycznych dzieł tego rodzaju w polu gemmy widnieje popiersie profilowe (np. autora oprawionej księgi) bądź niewielka scena (np. mitologiczna). W 2 ćw. XVI w. motyw kamei o wyraźnie antykizującej formie zaczął pojawiać się na zaalpejskich – zwłaszcza francuskich – oprawach. Odgrywał on jednak mniejszą rolę niż dekoracje o formie okrągłych bądź owalnych medali (także z inskrypcją) lub medalionów. Wraz z przemijaniem kultury humanistycznej motyw kamei został wyparty z opraw przez inne formy wizerunków postaci i portretów. Powrócono do niego dopiero w XIX w., m.in. na wiedeńskich oprawach wydawniczych tzw. Orpheus’ów z lat 30.-40. tegoż stulecia (gemmopodobne, zwykle monochromatyczne medaliony wykonane w technice klejowej). Owalne medaliony portretowe w formie gemmy pojawiały się też na licznych oprawach wydawniczych w całej Europie. Już G. D. Hobson w 1926 r. zwracał uwagę na płynność kryteriów definicji k. o. oraz charakterystycznej grupy plakietowych opraw (a placchetta), na których widnieje okrągły lub owalny motyw wzorowany na plakietach lub medalach o takimż kształcie. W konsekwencji w literaturze zachodnioeuropejskiej – także włoskiej – oba pojęcia stosowane są wymiennie. Tyczy się to również terminów „kamea”, „plakieta”, a nawet „medalion”, co zaciera zniuansowane różnice między formami introligatorskich naśladownictw dzieł tzw. małej plastyki, odgrywającymi szczególną rolę w kulturze renesansu. Rozstrzygnięcia w tej sferze dodatkowo utrudnia sposób adaptacji wzorów z miniaturowych kamei, które na tłokach-plakietach znacznie powiększano i jako takie wyciskano na oprawach.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
All'antica wizerunki
Gemma
Medalion
Plakieta
Plakietowe oprawy
Tondo


Grafika

  • Oprawa kameowa , Włochy, 1 poł. XVI w., fot. wg: De Marinis 1960

  • Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie a plachetta) z medalionowym popiersiem J.J. Pontanusa, Neapol, po 1505, fot. wg: Sotheby's New York June 14 1990

  • Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie a plachetta) wykonana dla Jeana Groliera, Mediolan, ok. 1520 r.

  • Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie a plachetta), Wenecja, XVI w., fot. wg: Petrucci Nardelli 1989

  • Oprawa kameowa, Włochy, XVI w., fot. wg.: Fürstenberg, De Marinis 1966

Przypisy

  1. Hobson 1926, s. 115;
  2. Miner 1957, tabl. XLV;
  3. Goldschmidt 1967, t. 1, s. 70-73;
  4. Hobson 1989, s. 91-147;
  5. Petrucci Nardelli 1989, s. 80-81;
  6. von Arnim 1992, kat. 30-32, 179;
  7. Bologna 1998, s. 47, 94-95, 110 i in.;
  8. Macchi F. i L. 2002, s. 57-58, 378;
  9. Wagner 2006, nr kat. 10;
  10. Macchi F. i L. 2007, s. 278


Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Kameowe_oprawy&oldid=18668”