Kameowe oprawy: Różnice pomiędzy wersjami
(→Grafika) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
===Kameowe oprawy=== | ===Kameowe oprawy=== | ||
| + | (także: '''''a cammeo'' oprawy''' – z wł.: ''a cammeo legature'') | ||
| − | + | Termin odnoszący się do charakterystycznej grupy renesansowych opraw włoskich ze schyłku XV-1 poł. XVI w., w których centralnym elementem dekoracji górnej okładziny jest niewielki, reliefowy, złocony lub ślepy, motyw owalnej gemmy (w jednym z wariantów technicznych – kamei lub intaglio). Motywy te wyciskano prawdopodobnie ze specyficznych form tłoka, wykonywanych przez grawerów wyspecjalizowanych w wycinaniu gemm. Wzorem antycznych dzieł tego rodzaju w polu gemmy widnieje popiersie profilowe (np. autora oprawionej księgi) bądź niewielka scena (np. mitologiczna). W 2 ćw. XVI w. motyw kamei o wyraźnie antykizującej formie zaczął pojawiać się na zaalpejskich – zwłaszcza francuskich – oprawach. Odgrywał on jednak mniejszą rolę niż dekoracje o formie okrągłych bądź owalnych medali (także z inskrypcją) lub medalionów. Wraz z przemijaniem kultury humanistycznej motyw kamei został wyparty z opraw przez inne formy wizerunków postaci i portretów. Powrócono do niego dopiero w XIX w., m.in. na wiedeńskich oprawach wydawniczych tzw. ''Orpheus''’ów z lat 30.-40. tegoż stulecia (gemmopodobne, zwykle monochromatyczne medaliony wykonane w technice klejowej). Owalne medaliony portretowe w formie gemmy pojawiały się też na licznych oprawach wydawniczych w całej Europie. | |
| − | + | Już G. D. Hobson w 1926 r. zwracał uwagę na płynność kryteriów definicji k. o. oraz charakterystycznej grupy plakietowych opraw (''a placchetta''), na których widnieje okrągły lub owalny motyw wzorowany na plakietach lub medalach o takimż kształcie. W konsekwencji w literaturze zachodnioeuropejskiej – także włoskiej – oba pojęcia stosowane są wymiennie. Tyczy się to również terminów „kamea”, „plakieta”, a nawet „medalion”, co zaciera zniuansowane różnice między formami introligatorskich naśladownictw dzieł tzw. małej plastyki, odgrywającymi szczególną rolę w kulturze renesansu. Rozstrzygnięcia w tej sferze dodatkowo utrudnia sposób adaptacji wzorów z miniaturowych kamei, które na tłokach-plakietach znacznie powiększano i jako takie wyciskano na oprawach. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
[[Indeks alfabetyczny ]] <br> | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| + | [[All'antica wizerunki]] <br> | ||
| + | [[Gemma]] <br> | ||
| + | [[Medalion]] <br> | ||
| + | [[Plakieta]] <br> | ||
| + | [[Plakietowe oprawy]] <br> | ||
| + | [[Tondo]] <br> | ||
| + | |||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | Plik:Kameowa oprawa, mały plik, z med. portr. J.J. Pontanusa, Neapol po 1505, Sotheby.s New York June 14 1990.jpg | Oprawa kameowa z medalionowym popiersiem J.J. Pontanusa, Neapol, po 1505, fot. wg: Sotheby's New York June 14 1990 | + | Plik:Kameowa oprawa, mały plik, z med. portr. J.J. Pontanusa, Neapol po 1505, Sotheby.s New York June 14 1990.jpg | Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie ''a plachetta'') z medalionowym popiersiem J.J. Pontanusa, Neapol, po 1505, fot. wg: Sotheby's New York June 14 1990 |
| − | Plik:Kameowe oprawy, mediolan, dla Groliera, ok. 1520.jpg | Oprawa kameowa wykonana dla Jeana Groliera, Mediolan, ok. 1520 r. | + | Plik:Kameowe oprawy, mediolan, dla Groliera, ok. 1520.jpg | Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie ''a plachetta'') wykonana dla Jeana Groliera, Mediolan, ok. 1520 r. |
| Linia 28: | Linia 34: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # | + | # Hobson 1926, s. 115; |
| + | # Miner 1957, tabl. XLV; | ||
| + | # Goldschmidt 1967, t. 1, s. 70-73; | ||
| + | # Hobson 1989, s. 91-147; | ||
| + | # Petrucci Nardelli 1989, s. 80-81; | ||
| + | # von Arnim 1992, kat. 30-32, 179; | ||
| + | # Bologna 1998, s. 47, 94-95, 110 i in.; | ||
| + | # Macchi F. i L. 2002, s. 57-58, 378; | ||
| + | # Wagner 2006, nr kat. 10; | ||
| + | # Macchi F. i L. 2007, s. 278 | ||
---- | ---- | ||
Autor: '''A.W.''' | Autor: '''A.W.''' | ||
Wersja z 17:20, 22 cze 2022
Spis treści
Kameowe oprawy
(także: a cammeo oprawy – z wł.: a cammeo legature)
Termin odnoszący się do charakterystycznej grupy renesansowych opraw włoskich ze schyłku XV-1 poł. XVI w., w których centralnym elementem dekoracji górnej okładziny jest niewielki, reliefowy, złocony lub ślepy, motyw owalnej gemmy (w jednym z wariantów technicznych – kamei lub intaglio). Motywy te wyciskano prawdopodobnie ze specyficznych form tłoka, wykonywanych przez grawerów wyspecjalizowanych w wycinaniu gemm. Wzorem antycznych dzieł tego rodzaju w polu gemmy widnieje popiersie profilowe (np. autora oprawionej księgi) bądź niewielka scena (np. mitologiczna). W 2 ćw. XVI w. motyw kamei o wyraźnie antykizującej formie zaczął pojawiać się na zaalpejskich – zwłaszcza francuskich – oprawach. Odgrywał on jednak mniejszą rolę niż dekoracje o formie okrągłych bądź owalnych medali (także z inskrypcją) lub medalionów. Wraz z przemijaniem kultury humanistycznej motyw kamei został wyparty z opraw przez inne formy wizerunków postaci i portretów. Powrócono do niego dopiero w XIX w., m.in. na wiedeńskich oprawach wydawniczych tzw. Orpheus’ów z lat 30.-40. tegoż stulecia (gemmopodobne, zwykle monochromatyczne medaliony wykonane w technice klejowej). Owalne medaliony portretowe w formie gemmy pojawiały się też na licznych oprawach wydawniczych w całej Europie. Już G. D. Hobson w 1926 r. zwracał uwagę na płynność kryteriów definicji k. o. oraz charakterystycznej grupy plakietowych opraw (a placchetta), na których widnieje okrągły lub owalny motyw wzorowany na plakietach lub medalach o takimż kształcie. W konsekwencji w literaturze zachodnioeuropejskiej – także włoskiej – oba pojęcia stosowane są wymiennie. Tyczy się to również terminów „kamea”, „plakieta”, a nawet „medalion”, co zaciera zniuansowane różnice między formami introligatorskich naśladownictw dzieł tzw. małej plastyki, odgrywającymi szczególną rolę w kulturze renesansu. Rozstrzygnięcia w tej sferze dodatkowo utrudnia sposób adaptacji wzorów z miniaturowych kamei, które na tłokach-plakietach znacznie powiększano i jako takie wyciskano na oprawach.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
All'antica wizerunki
Gemma
Medalion
Plakieta
Plakietowe oprawy
Tondo
Grafika
Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie a plachetta) z medalionowym popiersiem J.J. Pontanusa, Neapol, po 1505, fot. wg: Sotheby's New York June 14 1990
Oprawa kameowa (właściwie plakietowa - w typie a plachetta) wykonana dla Jeana Groliera, Mediolan, ok. 1520 r.
Oprawa kameowa, Włochy, 1 poł. XVI w., fot. wg: De Marinis 1960
Oprawa kameowa, Wenecja, XVI w., fot. wg: Petrucci Nardelli 1989
Oprawa kameowa, Włochy, XVI w., fot. wg.: Fürstenberg, De Marinis 1966
Przypisy
- Hobson 1926, s. 115;
- Miner 1957, tabl. XLV;
- Goldschmidt 1967, t. 1, s. 70-73;
- Hobson 1989, s. 91-147;
- Petrucci Nardelli 1989, s. 80-81;
- von Arnim 1992, kat. 30-32, 179;
- Bologna 1998, s. 47, 94-95, 110 i in.;
- Macchi F. i L. 2002, s. 57-58, 378;
- Wagner 2006, nr kat. 10;
- Macchi F. i L. 2007, s. 278
Autor: A.W.
