Herb: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Herb: uzupełn. term. ang.) |
|||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
(ang. coat of arms, arms; fr. armes, armoiries, blason) | (ang. coat of arms, arms; fr. armes, armoiries, blason) | ||
| + | |||
| + | Podlegająca określonym regułom oznaka osoby, rodziny, korporacji, miasta, prowincji lub państwa. Tzw. pełny herb składa się przeważnie z tarczy z godłem, hełmu, korony (rangowej), klejnotu, labrów. W rozbudowanych kompozycjach herbowych (zwłaszcza arystokratycznych) ukazywane są też tzw. trzymacze lub podpory h., płaszcz, insygnia władzy świeckiej lub kościelnej, ordery (na wstęgach lub łańcuchach). Od XIV w. na zachodzie Europy a od XV w. w Polsce, ukazywano h-y jako element dekoracji oprawy i oznaczenia własności księgi. Począwszy od średniowiecza do czasów współczesnych przyjmowały rozmaitą formę, podlegającą z jednej strony przemianom w zdobnictwie introligatorskim (malowane, nacinane, ślepo wyciskane, złocone, haftowane itd.), a z drugiej przemianom konwencji przedstawieniowych w sztukach zdobniczych. Toteż w ciągu ok. siedmiuset lat stosowania tego motywu w introligatorstwie, wykształciły się rozmaite formy h-ów, począwszy od skrajnie zredukowanych wizerunków (same godło lub godło z koroną rangową), po skomplikowane kompozycje z wielopolowymi tarczami, kilkoma hełmami i klejnotami oraz zestawem orderów, wykonanych w technikach mieszanych (np. złocenia i malowania). Pod względem funkcjonalnym h-y na oprawach dzielą się zasadniczo na znaki własnościowe, w tym donacyjne i fundacyjne (superekslibris), znaki podległości introligatora władcy państwa lub władzom miasta (np. herb Królestwa Polskiego i miasta Krakowa, wyciskane z niewielkich tłoków, na późnogotyckich oprawach krakowskich; herby elektorskie na plakietach saskich opraw renesansowych, które nie należały do księgozbiorów elektorskich) oraz dekorację (zazwyczaj powiązaną z treścią oprawionej książki, np. herb Rzeczypospolitej na oprawach albumu Królowie polscy z warsztatu Adolfa Kantora). Wskutek przemian kulturowych w kręgu zachodnim, od ok. poł. XX w. motyw h. jest coraz rzadziej wykorzystywany w introligatorstwie (przeważnie na oprawach dokumentów, dyplomów i ksiąg okolicznościowych – zwłaszcza państwowych, miejskich i kościelnych, sporadycznie w superekslibrisach). | ||
| + | |||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | |||
| + | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| + | [[Emblemat]] <br> | ||
| + | [[Gmerk]] <br> | ||
| + | [[Hełm]] <br> | ||
| + | [[Impresa]] <br> | ||
| + | [[Insygnia świeckie]] <br> | ||
| + | [[Insygnia kościelne]] <br> | ||
| + | [[Klejnot]] <br> | ||
| + | [[Korona rangowa]] <br> | ||
| + | [[Labry]] <br> | ||
| + | [[Płaszcz]] <br> | ||
| + | [[Superekslibris]] <br> | ||
| + | [[Tarcza herbowa] <br> | ||
| + | [[Trzymacz herbowy]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 18: | Linia 38: | ||
Plik:Herb 14.jpg | Plik:Herb 14.jpg | ||
Plik:Herb 15.jpg | Plik:Herb 15.jpg | ||
| + | |||
| + | |||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | |||
| + | # Olivier, Hermal 1924-1938 (t. 1-30); | ||
| + | # Bouland 1925; | ||
| + | # Husung 1944/49, s. 228-241; | ||
| + | # Krynicka 1967, tabl. I-VII; | ||
| + | # Lewicka-Kamińska 1980, s. 7, 10; | ||
| + | # Sipayłło 1988; | ||
| + | # Kozakiewicz 1996, s. 150-151; | ||
| + | # Cubrzyńska-Leonarczyk 2001; | ||
| + | # Adler 2010, il. 4/03, 5/49; | ||
| + | # Wagner 2016. | ||
| + | |||
| + | ---- | ||
| + | Autor: '''A.W.''' | ||
Wersja z 16:28, 2 cze 2021
Spis treści
Herb
(ang. coat of arms, arms; fr. armes, armoiries, blason)
Podlegająca określonym regułom oznaka osoby, rodziny, korporacji, miasta, prowincji lub państwa. Tzw. pełny herb składa się przeważnie z tarczy z godłem, hełmu, korony (rangowej), klejnotu, labrów. W rozbudowanych kompozycjach herbowych (zwłaszcza arystokratycznych) ukazywane są też tzw. trzymacze lub podpory h., płaszcz, insygnia władzy świeckiej lub kościelnej, ordery (na wstęgach lub łańcuchach). Od XIV w. na zachodzie Europy a od XV w. w Polsce, ukazywano h-y jako element dekoracji oprawy i oznaczenia własności księgi. Począwszy od średniowiecza do czasów współczesnych przyjmowały rozmaitą formę, podlegającą z jednej strony przemianom w zdobnictwie introligatorskim (malowane, nacinane, ślepo wyciskane, złocone, haftowane itd.), a z drugiej przemianom konwencji przedstawieniowych w sztukach zdobniczych. Toteż w ciągu ok. siedmiuset lat stosowania tego motywu w introligatorstwie, wykształciły się rozmaite formy h-ów, począwszy od skrajnie zredukowanych wizerunków (same godło lub godło z koroną rangową), po skomplikowane kompozycje z wielopolowymi tarczami, kilkoma hełmami i klejnotami oraz zestawem orderów, wykonanych w technikach mieszanych (np. złocenia i malowania). Pod względem funkcjonalnym h-y na oprawach dzielą się zasadniczo na znaki własnościowe, w tym donacyjne i fundacyjne (superekslibris), znaki podległości introligatora władcy państwa lub władzom miasta (np. herb Królestwa Polskiego i miasta Krakowa, wyciskane z niewielkich tłoków, na późnogotyckich oprawach krakowskich; herby elektorskie na plakietach saskich opraw renesansowych, które nie należały do księgozbiorów elektorskich) oraz dekorację (zazwyczaj powiązaną z treścią oprawionej książki, np. herb Rzeczypospolitej na oprawach albumu Królowie polscy z warsztatu Adolfa Kantora). Wskutek przemian kulturowych w kręgu zachodnim, od ok. poł. XX w. motyw h. jest coraz rzadziej wykorzystywany w introligatorstwie (przeważnie na oprawach dokumentów, dyplomów i ksiąg okolicznościowych – zwłaszcza państwowych, miejskich i kościelnych, sporadycznie w superekslibrisach).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Emblemat
Gmerk
Hełm
Impresa
Insygnia świeckie
Insygnia kościelne
Klejnot
Korona rangowa
Labry
Płaszcz
Superekslibris
[[Tarcza herbowa]
Trzymacz herbowy
Grafika
Przypisy
- Olivier, Hermal 1924-1938 (t. 1-30);
- Bouland 1925;
- Husung 1944/49, s. 228-241;
- Krynicka 1967, tabl. I-VII;
- Lewicka-Kamińska 1980, s. 7, 10;
- Sipayłło 1988;
- Kozakiewicz 1996, s. 150-151;
- Cubrzyńska-Leonarczyk 2001;
- Adler 2010, il. 4/03, 5/49;
- Wagner 2016.
Autor: A.W.
