Znak wodny
Spis treści
Znak wodny
(ang. watermark, fr. filigrane, niem. Wasserzeichen wł. marca d'aqua)
Wiernie odbity w strukturze papieru ślad sita papierniczego. W przypadku sita żeberkowego są to przede wszystkim widoczne w przeźroczu papieru jego rozjaśnienia w miejscach odpowiadających położeniu żeberek w sicie oraz ich wiązań, czyli kres, a także w postaci światłocienia determinowanego budową formy czerpalnej. Należy zaznaczyć, że potocznie nazywa się znakiem wodnym filigran, który jest znakiem powstałym w strukturze papieru w wyniku dodatkowego przytwierdzenia na powierzchni sita niewielkich elementów, natomiast znak wodny papieru pochodzi od samego sita, ewentualnie poddanego obróbce dodatkowo kształtującej jego powierzchnię.
Znajomość znaków wodnych okazywała się przydatna przy ustalaniu zasięgu terytorialnego i czasu występowania rzemiosła papierniczego, jego znaczenia gospodarczego i kulturalnego oraz powiązań prawnych i politycznych, nie dostarczała jednak odpowiedzi na pytania dotyczące rodzaju i sposobu przygotowania surowców podstawowych oraz procesu technologicznego wytwarzania papieru.
Historia
Znak wodny był przez długi czas cechą charakterystyczną jedynie papieru żeberkowego. Niekiedy do sita żeberkowego przytwierdzano sito żeberkowe z żeberkami ułożonymi w zygzak, w wyniku czego powstawał znak łączący obraz dwóch różnych sit (dwusitowy). W pocz. lat 50. XVIII w. został wynaleziony papier welinowy, który nie posiadał znaku wodnego. W 1793 r. we Francji wykonano po raz pierwszy tłoczenie wgłębień w sicie tkanym, dzięki w papierze welinowym powstał światłocieniowy znak wodny.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Filigran
Papier
Papier ręcznie czerpany
Papier ręcznie czerpany żeberkowy
Papier ręcznie czerpany welinowy
Przypisy
- Dąbrowski J., Siniarska-Czaplicka J., Rękodzieło papiernicze, Warszawa 1991, s. 196-197.
- Faber W., Sztuka znaku wodnego, Warszawa 2010, s. 9.
- Sarnecki K., Z dziejów wytwarzania tektury, w: Przegląd papierniczy 1976, s. 472.
- Jakucewicz S., Papiery ozdobne: (text & cover), Warszawa 2006, s. 110-125.
Autor: M.P.B.
