Złoto
Spis treści
Złoto
(ang. gold, gilt, gold leaf, niem. Echtgold, Blattgold, fr. or)
Złoto metaliczne, w introligatorstwie używano głównie złota w płatkach. W przeszłości stosowano czyste złoto zwane "feingult" oraz "cwiszgult" (niem. Zwischengold) czyli skute razem płatki srebra i złota. Mieszanka ze srebrem z czasem ciemniała, dlatego stosowania jej zabraniały przepisy cechowe. Współcześnie w introligatorstwie używa się złota 18 karatowego, wyjątkowo złota 24 karatowego.
Dla uzyskania płatków, złoto sztabkowe jest walcowane, a następnie kute aż do uzyskania grubości 0,05 μm - 0,01 μm. Współcześnie jest dostarczane w tzw. książeczkach wykonanych z bibułki. Pomiędzy kartki włożone jest 25 płatków złota o wymiarach 8x8 cm. Zależnie od domieszek złoto może mieć różne odcienie żółci, od zieleni (domieszka srebra) do pomarańczu (domieszka miedzi).
Złoto jest bardzo cienkie i lekkie, a praca z nim jest bardzo trudna. Krojenie płatków odbywa się na zamszowej poduszce przy użyciu specjalnego noża. Nóż służy także do przenoszenia płatków, które łatwo przylegają do każdej powierzchni. Introligatorzy opracowali specyficzne sposoby przenoszenia złota, np. przy pomocy skraju kartki papieru lub bibuły, lub specjalnego koziołka z nitką, która chwytała złoty płatek. Tradycyjnym środkiem wiążącym przy złoceniu było białko rozrobione z woda, współcześnie wytwarzane są specjalistyczne płyny.
Dla ułatwienia złocenia, na początku XX w. zaczęto wytwarzać złote folie. Nośnikiem folii był papier powleczony woskiem, na który ręcznie nanoszono płatki złota. Na warstwę złota nanoszono klej, który w czasie tłoczenia, pod wpływem temperatury roztapiał się. Także współcześnie wytwarzane są folie z prawdziwego złota metodą próżniowego osadzania cienkiej folii złotej na podłoże naładowane elektrycznie.
Namiastka złota
Substytutem złota jest szlagmetal (z niem. kuty metal), stop miedzi i cyny zbliżony do złota kolorem i połyskiem. Wytwarzany w płatkach o większej grubości i formacie, są łatwiejsze w pracy, gdyż można je przenosić palcami. Do zdobień metalicznych używano także płatków innych metali, np. srebra, platyny, aluminium lub mosiądzu; metale białe pokrywano żółtym lakierem. Rzadziej stosowano złocenie złotym proszkiem, którym posypywano wydruki wykonane farbą drukarską oraz malowanie złotą farbą. Innym zamiennikiem jest folia introligatorska, która oprócz warstwy metalicznej posiada środek wiążący, osadzony na syntetycznej folii.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Folia introligatorska
Grafika
Książeczka z płatkami złota
Oprawa Ryszarda Ziemby ze złoceniem złotem płatkowym w różnych odcieniach
Przypisy
- Złoto płatkowe, w: Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C5%82oto_p%C5%82atkowe
- J. Greenfield, ABC of bookbinding, Naw Castle 2002, s. 33.
- R. Szczęsny, Materiałoznawstwo introligatorskie, Warszawa 1983, s. 144-146.
- G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 16.
Autor: E.P.
