Folia introligatorska
Spis treści
Folia introligatorska
(folia do tłoczenia na gorąco, folia hot-stamping) (ang. hot stamping foil, blocking foil; niem. Oeserfolie, Prägefolie; fr. film de marquage à chaud)
Folia służąca do zdobienia okładek lub innych wyrobów introligatorskich przez tłoczenie w podwyższonej temperaturze. Folia składa się z nośnika (papier parafinowany lub woskowy, celofan, poliester), na który naniesiono drobiny metalu (miedź i jej stopy, brąz, złoto) lub pigmentu oraz warstwę środka wiążącego. Folia jest produkowana w postaci rolki.
Przy tłoczeniu w podwyższonej temperaturze (100-160°) środek wiążący zgrzewa się z tłoczoną powierzchnią, a warstwa metaliczna lub barwna odrywa się od folii i przechodzi na wytłaczany przedmiot. Rodzaj warstwy adhezyjnej różnicuje folie pod względem temperatury tłoczenia oraz przeznaczenia (papier, tkanina, skóra, tworzywo sztuczne).
Historia
Folia do tłoczenia została wynaleziona w 1903 r. przez Ernsta Oesera.
Początki wytwarzania folii związane są ze sposobem przygotowania złota, które byłoby łatwiejsze w pracy niż płatki. Nośnikiem folii był papier powleczony woskiem, na który ręcznie nanoszono płatki złota. Na warstwę złota nakładano klej, który w czasie tłoczenia, pod wpływem temperatury upłynniał się. Z czasem zaczęto eksperymentować z innymi materiałami - brązem w postaci proszku, a następnie z pigmentami. Folie pigmentowe wytwarzano poprzez malowanie na szklanych płytkach i zdjęcie warstwy po wyschnięciu; folie te były bardzo delikatne i łatwo się złuszczały. Wytwarzano je i stosowano jeszcze po II wojnie światowej. Po 1945 do użycia weszły folie plastikowe, produkowane z żywic syntetycznych uzyskiwanych z przetwórstwa węgla i ropy naftowej. Najczęściej stosowanym podłożem był octan celulozy.
W latach pięćdziesiątych XX w. wynaleziono nowy sposób wytwarzania folii, polegający na próżniowym osadzaniu cienkiej folii metalicznej (złotej lub aluminiowej lakierowanej na złoto) na podłoże naładowane elektrycznie.
Drugi sposób uzyskiwania folii, zarówno pigmentowych jak metalicznych, polega na zawieszeniu drobin w spoiwie i osadzaniu ich na podłożu albo napylaniu metalicznego pyłu.
Współczesne folie hot-stamping
Współcześnie, częściej niż do ozdoby okładek, folie służą do druku na gorąco na różnego rodzaju opakowaniach i akcydensach papierowych. Podłożem jest warstwa poliestrowa PET (politereftalan etylenu), na którym znajdują się warstwy:
- warstwa rozdzielająca silikonowa lub termotopliwego wosku,
- warstwa lakieru chroniąca termonadruk przed ścieraniem i nadająca połysk,
- warstwa aluminium lub pigmentu,
- warstwa klejowa, która po rozgrzaniu powoduje wtopienie w podłoże.
Folie hot-stamping można podzielić na grupy:
- folie metaliczne: srebrna, złota w różnych odcieniach oraz metaliczne kolorowe,
- folie pigmentowe błyszczące lub matowe,
- folie perłowe w różnych kolorach,
- folie dyfrakcyjne, metaliczne posiadające mikrorowki tworzące siatkę dyfrakcyjną; folie te mogą posiadać jednolicie mieniącą się całą powierzchnię lub zawierać wzory holograficzne.
Zobacz też
Przypisy
- R. Szczęsny, Materiałoznawstwo introligatorskie, Warszawa 1983, s. 144-154.
- Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo, Ossolineum 1986, s. 36-37.
- Folia hot-stamping, https://pl.wikipedia.org/wiki/Folia_hot-stamping
- G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 41, 82.
Autor: E.P.
