Rdzeń kapitałki

Spis treści

1 Rdzeń kapitałki
2 Zobacz też
3 Grafika
4 Przypisy

Rdzeń kapitałki

(ang. endband core, core, endband/headband support; niem. die Kapitaleinlage, der Kapitalkern, die Kapitalumstich; fr. bâtonnet de tranchefile, noyau de chapiteau, support de la tranchefile, âme de la tranchefile; hol. Kapitaalbinding, wł. anima del capitello, anima o ripieno)

Element kapitałki wzmacniający jej strukturę, umieszczany przy górnej i dolnej krawędzi grzbietu bloku i zwykle stanowiący podstawę do wykonania szycia (podstawowego i/lub dekoracyjnego) (il. 1). W przypadku kapitałek doklejanych, wokół rdzenia owijano podkładkę, wykonywano dekoracyjne obszycie, bądź nie i tak przygotowaną kapitałkę doklejano do grzbietu bloku. Rdzeń zazwyczaj wykonany jest ze sznurka lub paska skóry, rzadziej z pergaminu, papieru lub trzciny. Rdzeń może mieć długość szerokości grzbietu (il. 2) albo być dłuższy (il. 3, 4) i połączony z oprawą przez przewleczenie w okładzinach, doklejenie do nich lub przez zamocowanie nicią do krawędzi okładzin. W drugim przypadku końcówki rdzenia noszą nazwę „końce montażowe kapitałki” (ang. endband slips).

Materiały, z których wykonywane są rdzenie

papier (ang. paper),
pergamin (ang. vellum, parchment, niem. das Pergament, fr. parchemin),
rzemień (ang. thong, niem. der Heftriemen, das Lederbund, die Lederriemchen, fr. languette de cuir, laniére de cuir),
skóra garbowana (ang. tanned leather, niem. das Leder, fr. peau, cuir),
skóra wyprawiana glinowo (ang. alum-tawed skin),
sznurek (ang. cord, niem. die Schnur),
trzcina (ang. reed).

Podział rdzeni kapitałek ze względu na funkcję

Rdzeń podstawowy (ang. primary endband core, main core, fr. bâtonnet, support de la tranchefile, âme de la tranchefile) ‒ rdzeń, na którym wykonywane jest szycie podstawowe; najczęściej jest pojedynczy, ale może też być podwójny, np. w oprawach bizantyńskich.

Rdzeń dodatkowy, szczytowy (ang. auxillary core, subsidiary core, secondary core, crowning core, fr. support de la tranchefile supplémentaire, septain) – rdzeń stanowiący podstawę obszycia dekoracyjnego. Zależnie od rodzaju obszycia stosowano jeden lub więcej rdzeni dodatkowych lub w ogóle ich nie stosowano. Rdzenie te umieszczano w różnych miejscach, np. przed kapitałką na krawędzi bloku, za kapitałką na grzbiecie, na szczycie kapitałki lub w połowie jej wysokości.

Podział rdzeni ze względu na formy

Prosty (ang. straight) ‒ rdzeń z paska skóry lub pergaminu, których nie poddano dodatkowym obróbkom.
Rozcięty (ang. split-strap) - rdzeń z paska skóry częściowo rozciętego wzdłuż, dłuższego niż szerokość grzbietu.
Skręcony (ang. twisted) ‒ rdzeń wykonywany zwykle z paska skóry skręconego tak, by uzyskać okrągły przekrój, przy czym należy zaznaczyć, że rdzenie sznurkowe zawsze są skręcone, zatem nie należy dodawać do nich tego określenia.
Zwinięty/złożony ‒ (ang. rolled, fr. roulée) rdzeń ze zwiniętego, poskładanego paska skóry, pergaminu lub papieru. Rdzeń kapitałki francuskiej wykonywany jest ze zrolowanej i sklejonej bibułki, zwykle bibułki japońskiej (bâtonnet).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Podkładka kapitałki
Kapitałka

Grafika

il. 1. Rdzeń sznurkowy doszyty szyciem podstawowym do krawędzi grzbietu bloku (rys. M. Dorębska)
il. 2. Podkładka i rdzeń obcięte na szerokość grzbietu przygotowane do dekoracyjnego obszycia i/lub doklejenia do grzbietu bloku (rys. K. Komsta-Sławińska)
il. 3. Podkładka i rdzeń przedłużone poza grzbiet; obszycie na szerokość grzbietu (rys. K. Komsta-Sławińska)
il. 4. Podkładka obcięta na równi z grzbietem i obszyciem, rdzeń przedłużony poza grzbiet (rys. K. Komsta-Sławińska)
il. 5. Podkładka przedłużona poza grzbiet, rdzeń obcięty na równi z grzbietem (rys. K. Komsta-Sławińska)

Przypisy

Les tranchefiles brodees. Etude historique et technique, Bibliothéque nationale de France (ed.), Paryż 1989, s. 12.
Dorębska Magdalena, Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Kapitałka-historia, rodzaje, terminologia, (promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018, s. 32-33.
Kneep en Binding een terminologie voor de beschrijving van de constructies can oude boekbanden, pod red. Gnirrep W. K., Gumbert J. P., Szirmai J. A., Haga 1992, s. 59.
Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 14.
http://bookbindingdictionary.com/wiki/index.php?title=Thong [dostęp: 20 maja 2017]
Language of Bindings. Dostępny w World Wide Web: http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3329 [dostęp: 20 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3689 [dostęp: 29 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3687 [dostęp: 29 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3705 [dostęp: 29 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3673 [dostęp: 20 czerwca 2018].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/1310 [dostęp: 28 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/2967 [dostęp: 30 maja 2017].

Autor: M.P.B.