Promień

Promień

(ang. flame, ray)

• Jako autonomiczny tłok: motyw falującej (rzadziej prostej) i spiczastej smugi światła. W zdobnictwie introligatorskim XV-XVI w. przeważnie jako zwielokrotnione wyciski glorii promienistej otaczającej centralny motyw chrystogramu. Niekiedy na oprawach późnogotyckich i gotycko-renesansowych rozmaite konfiguracje p-i widnieją w kompozycjach architektonicznych opraw (np. krakowskie oprawy Mistrza Antyfonarza Wawelskiego, 2 dekada XVI w.). We włoskim introligatorstwie renesansowym XVI w. krótkie, ale zagęszczone motywy p. otaczają centralne motywy zwierciadeł, wewnętrze krawędzie ram zwierciadła, ćwierćmedaliony itp. Miniaturowe motywy p. gęsto i regularnie rozmieszczone w zwierciadle, są charakterystyczne dla rzymskich opraw „warsztatu Rospigliosi” (3 ćw. XVII w.). Generalnie jednak od XVII w. motyw ten występował jako integralny składnik większych kompozycji.

• Jako integralny składnik większych motywów: w renesansie włoskim (zwłaszcza weneckim i rzymskim) XVI w., zwielokrotnione p. widnieją w przedstawieniach płomienistej wazy; jako elementy motywów płomieni cieszyły się popularnością w introligatorstwie francuskim, będąc aluzją wobec „króla słońce” – Ludwika XIV. Od ery kontrreformacji p. jako zmultiplikowany element gorejącego serca występował introligatorstwie krajów katolickich. Szczególnie efektownie prezentują się zwielokrotnione p. w gloriach promienistych i podobnych motywach na oprawach złotniczych (od XV w.). Są też nieodłącznym elementem wszelkich przedstawień glorii na tłokach i plakietach (XV-XIX w.).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Architektoniczne oprawy
Chrystogram
Gloria promienista
Serce
Waza

Grafika

• 

  (Promień - 1)Zwielokrotnione motywy promienia na późnogotyckiej oprawie architektonicznej, Kraków, 1513, AKKK, Kraków, fot. A. Wagner

• 

  (Promień - 1) Zwielokrotnione motywy promienia tworzące glorię promienistą w motywie chrystogramu, oprawa renesansowa, Polska, XVI w.

• 

  (Promień - 2) Promienie w motywie glorii promienistej na złotniczej oprawie, prawdopodobnie Lwów, XVII w.

• 

  (Promień - 2) Promienie w symbolicznym wizerunku Króla Słońce - Ludwika XIV na oprawie francuskiej, ok. 1700 r.

Przypisy

1. Lewicka-Kamińska 1972, tabl. V;
2. Krynicka 1974, il. 4;
3. Laucevičius 1976, il. 16, 242-253, 351 i in.;
4. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 299/il. 6-8;
5. Mazal 1990, tabl. 25, 76, 95 i in.;
6. von Anim 1992, tabl. 87,
7. Hobson, Quaquarelli 1998, frontyspis, tabl. 5-6, 17, 49 i in.;
8. Macchi F. i L. 2002, s. 177-178, 411;
9. Macchi F. i L. 2007, tabl. 21, 24, 26 i in.;
10. Franczak 2018, s. 184.

---

Autor: A.W.