Perełkowanie
Spis treści
Perełkowanie
(także: perełki)
1) spolszczone określenie astragalu;
2) wywodzący się z antyku prosty ornament składający się z ciągu kropek lub kulek. Stosowany od epoki nowożytnej do współczesności jako wdzięczne dopełnienie bogatszych dekoracji bądź jako samodzielny ornament (na każdej części obleczenia: okładziny, grzbiet, krawędzie okładzin, dublury). Charakterystyczną kategorią p. są kropkowe lub kulkowe dekoracje złoconych obcięć/brzegów kart, wykonywane w technice cyzelowania za pomocą specjalnych punc. P. spotyka się też jako dekoracja tła kompozycji okładzin, np. francuskie oprawy z ok. poł. XVI w. ze złoconymi, zagęszczonymi i drobnymi p. w obrębie kartuszowej dekoracji (zob. pointillé – 1. fond pointillé), weneckie oprawy XVI w. z p. . Formę p. przyjmują też złocone kropki lub kulki, gęsto „rozsiane” na niektórych oprawach à semé (XVI w.-2 ćw. XVII w.);
3) potoczne, ale mało precyzyjne, określenie miniaturowych, barwionych pastą woskową pierścieni z wypukłym środkiem, występujących głównie na oprawach włoskich z 2 poł. XV w. oraz italianizujących oprawach polskich (kon. XV – 1 ćw. XVI w.), na których ukazywano je w zwierciadłach i ich obramieniach (zob. cerchietto);
4) motyw kilku (zazwyczaj 5 – 8) perełek ułożonych od największej do najmniejszej i tworzących rodzaj floralnego pręcika (wł. asta di perle degradanti/digradanti) tudzież wisiorka, zazwyczaj wkomponowanego w większe motywy np. centralnego medalionu. Charakterystyczny dla rzymskich opraw od 4 ćw. XVI w. do ok. poł. XVII w. oraz dzieł italianizujących (także w Polsce).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Astragal
Cerchietto
Kartuszowa dekoracja
Pointillé
À semé oprawy
Grafika
Perełkowanie (2) na krawędzi okładziny oprawy z XIX w.
Perełkowanie (2) na grzbiecie oprawy z kon. XIX - pocz. XX w.
Perełkowanie (4) u góry i u dołu centralnego medalionu na włoskiej oprawie manierystycznej, ok. 1600; zbiory i foto: BUAM, Poznań
Perełkowanie (4) o floralnej formie w dekoracji centralnego medalionu na oprawie barokowej, XVII w., fot. wg: Ogonowska 1993
Przypisy
- Jarosławiecka-Gąsiorowska, Wierzbicki 1952, tabl. 20, 2332-33 i in.;
- Laucevičius 1976, il. 563-564, 572;
- Mazal 1990, il. 98-102, 131, 175-176 i in.;
- Ogonowska 1993, il. 42-43, 49;
- Kozakiewicz 1996, s. 307;
- Macchi F. i L. 2002, s. 78, 360.
Autor: A.W.
