Pelikan
Spis treści
Pelikan
(ang. pelican; fr. pélican)
Ptak o symbolice najczęściej wyrażającej miłość rodzicielską; ukazywany w sztuce starożytnej, zaadoptowany w chrześcijaństwie jako symbol Chrystusa i ofiary eucharystycznej. Jeden z najpopularniejszych motywów w introligatorskim zdobnictwie gotyckim, przeważnie widnieje na tłokach o okrągłym i czworobocznym (kwadratowym lub romboidalnym) kształcie (sporadycznie w mandorli lub trójkącie). Prezentowany zwykle jako ptak o długiej szyi, lekko lub całkowicie rozpostartych skrzydłach i wydatnej piersi, z której karmi krwią pisklęta siedzące w gnieździe; niekiedy tło pokrywają gwiazdki lub inne drobne elementy dekoracyjne; zdarzają się też wyobrażenia, w których p. towarzyszy Baranek Boży. Na późniejszych oprawach ukazywany rzadko, np. w dekoracji radełkowej lub jako motyw emblematyczny. Ukazywany także na oprawach ksiąg cyrylickich XVI-XVII w. (jako medalion w centrum okładziny).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Gotyckie oprawy
Ptak
Zoomorficzne motywy
Grafika
Pelikan karmiący młode na tłoku gotyckim, 4 ćw. XV w.
Pelikan karmiący młode jako emblemat na renesansowej oprawie włoskiej, XVI w., wg: De Marinis 1960
Pelikan karmiący młode w medalionie centralnym na oprawie rosyjskiej, lata 20. XVII w., fot. wg: Jaroszewicz-Pieresławcew 2016
Przypisy
- Günther 1921, tabl. III/57;
- Lewicka-Kamińska 1956, tabl. 15/il. 8;
- De Marinis 1960, t. 1, nr kat./il. 836;
- Goldschmidt 1967, t. 2, tabl. CVIII/il. 230;
- Devaux 1977, s. 40;
- Jaroszewicz-Pieresławcew 2016, il. 3.
Autor: A.W.
