Opis oprawy
Spis treści
Opis oprawy
Podstawowa czynność w procesie inwentaryzacji i katalogowania, identyfikacji, jak również pogłębionej analizy opraw. Prawidłowy o. o. dostarcza informacji niezbędnych dla wieloaspektowych badań tegumentologicznych, a w szerszym zakresie – bibliologicznych (zwłaszcza bibliotekoznawczych). W zależności od charakteru i skali potrzeb naukowych, pożądany jest o. o. o różnym stopniu szczegółowości. Z tego też względu o. o. odgrywał przez długi czas drugorzędną, czy wręcz marginalną, rolę w praktyce katalogowania zbiorów bibliotecznych i archiwalnych w Europie i USA. Często też był zupełnie pomijany w opisach woluminów nawet o dużej wartości historycznej i artystycznej. Od schyłku XIX w. coraz częściej jednak podkreśla się rolę o. o. w całokształcie badań nad dawną książką. Towarzyszy temu coraz częstsze dowartościowywanie o. o. w wydawnictwach katalogowych, a w mniejszym stopniu też w codziennej praktyce bibliotekarsko-archiwistycznej. Wobec szybko rosnącej rangi oprawoznawstwa jako subdyscypliny bibliologii, obecnie upowszechnia się przekonanie o konieczności uwzględniania o. o. w katalogowaniu zbiorów specjalnych (w znacznie mniejszym stopniu zbiorów XIX-XXI w.). Wciąż jednak nierozstrzygnięta jest dyskusja nad optymalną formą o. o. Jej nierozstrzygalność wypływa z rozbieżności potrzeb i oczekiwań badaczy opraw (jako odbiorców o. o.), skupionych na rozmaitych aspektach ich sfery materiałowo-technicznej i zdobniczej, czy też konserwatorskiej. Niebagatelną rolę odgrywa w tym również problematyczność samego o. o., wynikająca z niezbędności interdyscyplinarnej wiedzy i doświadczenia w badaniu dzieł introligatorskich. Przymioty te znajdują się zaś najczęściej ponad kompetencjami bibliotekarzy i archiwistów, a nawet naukowców akademickich.
Niezależnie od zarysowanych trudności, do podstawowych elementów o. o. winny należeć informacje o: a) danych bibliograficznych oprawionego druku bądź rękopisu (w tym formacie bibliograficznym) oraz sygnaturze bibliotecznej, b) wykonawcy, c) miejscu wykonania, d) dacie wykonania, e) wymiarach (wysokość, szerokość, grubość), f) użytych materiałach (obleczenia, okładziny, wyklejek, ante- i postfoliów oraz innych form kart ochronnych/przybyszowych), g) sposobie scalenia kart/składek bloku, kapitałki, h) okuciach i zapięciach oraz wiązaniach (wiązadłach), i) technice dekoracji (obejmującej narzędzia zdobnicze i sposób ich wykorzystania), j) kompozycji dekoracji okładzin i grzbietu (rzadziej też dublury i brzegów kart), k) stanie zachowania, l) proweniencji (niemal zawsze tożsamej z proweniencją całego woluminu).
W zależności od założonych celów o. o. kolejność punktów może ulegać zmianie (zwłaszcza w przypadku danych bibliograficznych, datacji i atrybucji oraz stanu zachowania dzieła). W punktach dotyczących zwłaszcza użytych materiałów i technik oraz form dekoracji istnieje możliwość znacznego uszczegóławiania informacji, co sprawia, że zaciera się granica między o. o. a jej kompleksową analizą (w praktyce dzieje się tak bardzo rzadko). Należy jednak podkreślić, że niezależnie od precyzji o. o., elementem wysoce pożądanym zawsze będzie jej fotografia, a optymalnie – zestaw fotografii okładzin, grzbietu, brzegów kart, wyklejek i innych elementów struktury dzieła. W przypadku opraw z dekoracją reliefową (wyciskaną z tłoków, radełek itp.) wskazane jest też dodanie do o. i materiału fotograficznego przerysów ołówkowych, najlepiej w skali 1:1 lub z możliwością wygenerowania przerysów w tej skali. Wraz z popularyzacją baz opraw rosną możliwości rozszerzania ich o. (brak ograniczeń w druku), jak również wzbogacania go o liczny zasób fotografii cyfrowych o wysokich parametrach. Umożliwia to wnikliwą analizę opraw bez konieczności pobytu w miejscu ich przechowywania, co wydatnie usprawnia badania tegumentologiczne.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Bazy opraw
Identyfikacja oprawy
Katalogowanie opraw
Przerysy opraw
Grafika
Przypisy
- Goldschmith 1928, s. 3-13;
- Fischer 1937, s. …;
- Birkenmajer 1951, s. 105-121;
- Lewicka-Kamińska 1975, s. 144-
- Biały 2010, s. 160—176;
- Chlebus 2016 III, s. 1999-219.
Autor: A.W.
