Bazy opraw
Spis treści
Bazy opraw
(ang. bookbinding database; fr. base des reliures numérisées; niem. Einbanddatenbank)
Źródłem dla badań oprawoznawczych, zapoczątkowanych w końcu XIX w. były same oprawy, opracowywane z autopsji, odrysy ołówkowe tłoczeń na okładkach, fotografie egzemplarzy, a wreszcie katalogi i wydawnictwa albumowe z reprodukcjami opraw. W dobie cyfrowej dołączyły do nich kolekcje cyfrowe, głównie bazy opraw, ale także biblioteki cyfrowe czy wirtualne wystawy i ich katalogi. Nie zostały dotychczas wypracowane żadne standardy oprogramowania ani budowy rekordu, twórcy tych kolekcji samodzielnie wypracowują sposoby prezentacji i opisu opraw. Z tego względu bazy są różnorodne, zarówno pod względem zawartości jak i sposobu eksponowania materiału. Większość baz prowadzona jest przez biblioteki, które prezentują w nich własne zbiory. Niektóre kolekcje powstały jako wirtualna wersja organizowanych niegdyś wystaw i w tej wersji pozostały w internecie. Obserwowalny jest niepewny los bytów cyfrowych: niektóre bazy utraciły programistyczne wsparcie i zostały uszczuplone o funkcjonalność i ilustracje (Biblioteca Ricardiana, Universitäts- und Stadtbibliothek, Kolonia) stając się samymi tylko dokumentami tekstowymi, inne znikły ze swych adresów sieciowych, albo zostały przeniesione na inne serwery, albo zupełnie zlikwidowane. Większość baz nie jest rozwijanych.
Bazy opraw mają różną zawartość: niektóre zawierają znaczną liczbę opraw ze zbiorów rodzimej biblioteki, włączane bez większych ograniczeń, inne są ograniczone do niewielkiej ilości obiektów, dobranych pod względem artystycznym lub historycznym. W wielu bazach dominują oprawy dawne, inne, przeciwnie, dedykowane są oprawom wydawniczym XIX-XX w.
Największą, a zarazem najstarszą bazą jest baza opraw Biblioteki Brytyjskiej (Database of Bookbindings British Library). Korzystanie z niej umożliwia wyszukiwanie zaawansowane z długimi listami terminów do wyboru. Jednak za przemyślaną mechaniką i ilością rekordów nie nadąża jakość ilustracji ani opisów.
Przeciwieństwo stanowią bazy, oparte na dorobku badawczym wielkich oprawoznawców, cechujące się eksperckimi opisami i poparte bibliografią. Należy do nich baza opraw Francuskiej Biblioteki Narodowej (reliures.bnf.fr) prezentująca ograniczoną liczbę wybranych cimeliów, szczegółowo opracowanych przez Jeana Toulet i zilustrowanych wieloma ujęciami. Baza opraw ślepotłoczonych XII-XVIII w. Biblioteki Sainte-Genevieve, została oparta na wieloletnich badaniach Denise Gida, baza Biblioteki Angelo Mai w Bergamo była prowadzona przez Federica Macchi, baza Królewskiej Biblioteki Holandii przez Jana Storm van Leeuwen, natomiast baza niemiecka zawiera przerysy ołówkowe zebrane przez Ilse Schunke, Paula Schwenke, Ernsta Kyrissa i innych niemieckich badaczy.
W Polsce powstała tylko jedna baza w Bibliotece Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, założona przez Arkadiusza Wagnera. Inna cyfrowa kolekcja ma formę of-line (CD-ROM), jest to katalog wystawy PIĘKNE OPRAWY W ZBIORACH KSIĄŻNICY ŁÓDZKIEJ Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łodzi z 2004 r.
Bazy opraw
- Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, utworzona w 2011 r., ok. 130 opraw XV-XVIII w.;
- The British Library , Londyn, Wielka Brytania, DATABASE OF BOOKBINDINGS, utworzona w 1999, zawiera wiele tysięcy opraw XII-XXI w.;
- Bibliothèque Sainte-Geneviève, Paryż, Francja, RELIURES ESTAMPEES A FROID (12e - 18e siècles), utworzona w 2006 r., ok. 400 opraw;
- Bibliothèque Nationale de France, Paryż, Francja, RELIURES, 200 opraw artystycznych, XVI-XIX w.;
- Biblioteca Real, Madryt, Hiszpania, 1200 opraw XV-XXI w.;
- University of Oxford. Bodleian Library, Wielka Brytania, LUNA, utworzona w 2009 r., 290 opraw;
- Folger Shakespeare Library, Waszyngton, USA, utworzona w 2012 r., 3600 opraw XII-XXI w.;
- The Morgan Library & Museum, Nowy Jork, USA, ok. 100 opraw inkunabułów;
- The Bibliograpfical Society of America, BOOKBINDINGS ON INCUNABLES IN AMERICAN LIBRARY COLLECTIONS, utworzona w 1999 r., ok. 150 opraw inkunabułów;
- University of Glasgow, Wielka Brytania, BRITISH BOOKBINDINGS: 16TH - 19TH CENTURY, utworzona w 1999 r.;
- Civica Biblioteca Angelo Mai, Bergamo, Włochy, LEGATURE DI PREGIO, 320 opraw XV-XX w.;
- Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan, Włochy, 120 opraw XV-XVI w., pozostałość po wystawie z 2002 r.;
- Koninklijke Bibliotheek, Haga, Holandia, 1000 obiektów, XII-XXI w.;
- Kungliga Biblioteket, Sztokholm, Szwecja, 50 obiektów, XIII-XX w.;
- University Library Uppsala i Lund, Szwecja, PROBOK, 790 opraw, XV-XIX w., utworzona w 2012 r.;
- Det Kongelige Bibliotek, Kopenhaga, Dania, DANSKE BOGBIND I DET KONGELIGE BIBLIOTEK, utworzona w 2003 r., 50 obiektów, XVI-XX w.;
- National Library of Scotland, Edinburgh, Wielka Brytania, SCOTTISH DECORATIVE BOOKBINDING, 80 opraw XVII - pocz. XIX w.;
- Princeton University Library, USA, HAND BOOKBINDINGS FROM SPECIAL COLLECTIONS, pozostałość po wystawie z 2004 r., ok. 200 obiektów;
- The University of Miami, USA, BOUND TO PLEASE: AN EXHIBITION OF FINE LEATHER BINDINGS, pozostałość po wystawie z 2010 r.;
- University of Alabama, University of Wisconsin-Madison, USA, PUBLISHERS BINDINGS ONLINE 1815-1930: THE ART OF BOOKS, utworzona w 2003 r., ok. 6000 opraw;
- Library of Columbia University, USA, JUDGING A BOOK BY ITS COVER: GOLD-STAMPED PUBLISHERS' BINDINGS OF THE 19TH CENTURY, pozostałość po wystawie z l. 1997-1998, 250 opraw;
- The Library Company of Philadelpfia, USA, DATABASE OF 19TH CENTURY CLOTH BINDINGS, utworzona w 2012 r., ok. 3700 opraw;
- University of Toronto Libraries, Kanada, Towarzystwo Bibliograficzne, Londyn, BRITISH ARMORIAL BINDINGS, utworzona w 2012 r., 3300 superekslibrisów herbowych;
- Einband-Wiki - Eine Plattform zur Einbandforschung, wspólna platforma bibliotek niemieckich i holenderskich z bazami opraw wydawniczych Staatsbibliothek zu Berlin - Stiftung Preußischer Kulturbesitz, Universitätsbibliothek Freie Universität Berlin, Radboud Universiteit Nijmegen, Universiteitsbibliotheek Tilburg University, oraz EINBANDDATENBANK, 18 000 przerysów ołówkowych tłoków introligatorskich XV-XVI w., utworzona w 2002 r.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Oprawoznawstwo
Przypisy
- Bacher R., Historische Einbände im Internet. Datenbanken im Vergleich, "Bibliotheksdienst", 44 Jh., 2010, H. 3/4, s. 245-258;
- Pokorzyńska E., Kolekcje cyfrowe opraw zabytkowych, w: Oblicza przestrzeni informacyjnej w dobie Web 2.0, red. K. Domańska, E. Głowacka, P. Marzec, Bydgoszcz 2016, s. 220-231.
Autor: E.P.
