Maszyny do szycia książek
Spis treści
Maszyny do szycia książek
(ang. book sewing machines)
Mechanizacja procesu produkcji papieru oraz druku która miała miejsce na przełomie XVIII/XIX w. wywołała dynamiczny wzrost ilości publikacji. Ręczne metody oprawy nie nadążałay za potrzebami rynku, w połowie XIX wieku rozpoczęły się próby skonstruowania maszyn introligatorskich, w tym urządzenia do mechanicznego szycia książek. Pierwszy wynalazek opatentował Thomas Richards w 1842 roku, jednak był zbyt skomplikowany i nie został wdrożony.
Zszywarka blokowa
(blokówka, łabędziówka) (niem. Drahtheftmaschine)
Pierwszą szerzej zastosowaną konstrukcją była opatentowana przez Hugo Brehmera w 1872 roku zszywarka drutem służąca do zszywania pudełek kartonowych. Była to maszyna jednogłówkowa o napędzie ręcznym, nożnym lub mechanicznym. Jej usprawnienia umożliwiły zszywanie drutem broszur. Maszyna może zszywać broszury jednoskładkowe zeszytowo (przez złam grzbietowy), zaś bloki książek o większej objętości, złożone z kilku składek lub z pojedynczych kartek blokowo, z boku grzbietu (na sztorc).
Zszywarki były używane do wykonywania opraw wydawniczych broszurowych, należą także do podstawowego wyposażenia introligatorni rzemieślniczych, w których służą do zszywania jednostkowych egzemplarzy, głównie prac dyplomowych. Niektóre typy zszywarek ze względu na kształt korpusu nazywane są "łabędziówkami".
W nowoczesnych liniach zbierająco-zszywajacych wbudowane są automatyczne zszywarki służące do zszywania czasopism oraz broszur jednoskładkowych.
Zszywarka drutem wielogłówkowa
(niem. Drahtbuchheftmaschine)
Na Wystawie Światowej w Filadelfii w 1875 roku bracia Hugo i August Brehmer przedstawili zszywarkę przystosowana do szycia bloków książek. W końcu XIX wieku maszyny firmy Gebrüder Brehmer, a także innych producentów stały się nieodzownym wyposażeniem większych introligatorni, zajmujących się oprawą wydawniczą. Praca jednej maszyny zastępowała do 10 pracowników zszywających książki ręcznie.
Maszyna składała się z kilku głowic, kształtujących zszywki z drutu podawanego ze szpulek, wprowadzających je od zewnątrz w składki i zaginających wewnątrz. Zszywki mogły przechodzić przez paski płótna lub merli biegnące w poprzek grzbietu i w ten sposób łączyły szereg składek w blok książkowy.
Niciarka
(niem. Fadenheftmaschine) Prace nad konstrukcją urządzeń do szycia maszynowego nićmi rozpoczęły się w USA rozpoczęły się w USA, pierwsze maszyny skonstruowali w latach 50. XIX w. Isaac M. Singer oraz firma Wheeler & Wilson, jednakże urządzenia te ograniczały się do przeszywania jednej składki i odcinania nici (holendrowanie). Maszynę, która łączyła nicią wiele składek zbudował David Smyth. Prototyp skonstruował już w 1856, po wielu latach udoskonaleń, w 1880 zaoferował maszynę do sprzedaży, lecz jeszcze kolejne dziesięciolecie trwały prace nad poprawieniem jej funkcjonalności. W roku 1884 dobrej jakości niciarkę wyprodukowała fabryka braci Brehmer; jej koszt był jednak wysoki, dlatego tylko nieliczne, duże introligatornie decydowały się na jej zakup. Przez długi czas w oprawie wydawniczej stosowano równolegle maszyny szyjące drutem i niciarki, sukces tych ostatnich datuje się dopiero na lata międzywojenne.
Pierwsze maszyny naśladowały szycie ręczne, jedna nić przechodziła wzdłuż całego grzbietu, igły i haczyki wprowadzaly nić do środka skladki i wyciągały w kolejnym otworze. Z czasem zaczęto stosować system wielu głowic, z których każda ma własną szpulę nici. Szycie przebiega ściegiem łańcuszkowym. Szycie może być prowadzone przez merlę, która dodatkowo wzmacnia połączenie. Po zakończeniu szycia kompletu składek maszyna wykonuje pustą pętelkę, i automatycznie zaczyna zszywać kolejny blok. Po zszyciu większej partii rozcina się poszczególne egzemplarze. Początkowo maszyny wymagały pracy operatora, nakładającego kolejne składki, nowoczesne automatyczne niciarki posiadają samonakładak, natomiast rozdzielanie egzemplarzy i odcinanie nici jest wykonywane ręcznie.
Do mniej udanych konstrukcji należały maszyny zszywające pojedyncze składki i związujące nić w supełek (niem. Knotenfadenheftmaschinen), niezbyt wydajne i rzadko używane.
W 1912 John Griesinger opatentował maszynę do szycia "na okrętkę", obszywania (Oversewn), przeznaczoną do szycia bloków złożonych ze składek i luźnych kart lub samych pojedynczych kart. Z nich tworzono kilkukartkowe wiązki i przeszywano na sztych, ukośnie, przechodząc także przez poprzednie składki.
Urządzenie do szycia termonićmi
Przystawka do falcerki, która podczas wykonywania ostatniego złamu przeszywa składki termonićmi oraz wgrzewa ich końcówki w papier. Urządzenie skonstruowano w latach 70. XX w. w NRD.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Maszyny introligatorskie
Szycie ściegiem na sztych
Szycie drutem
Szycie maszynowe nićmi
Szycie ściegiem obrzucającym
Zszywki
Grafika
Zszywarka drutem wielogłówkowa
Zszywarka blokowa
Niciarka
Przypisy
- E.P. Biesalski, Die Mechaniesierung der Deutschen Buchbinderei 1850-1900, Frankfurt am Main 1991, s. 27-32.
- Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Wrocław 1986, s. 109-111, 185-186.
- G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 37-38.
- Bałandin Michail W., Introligatorstwo przemysłowe, Warszawa 1956, s. 128-178.
Autor: E.P.
