Konserwacja zachowawcza zabytkowych księgozbiorów
Spis treści
Konserwacja zachowawcza księgozbiorów
Jest to olbrzymi obszar projektowania prac związanych także z szeroko pojętą ochroną profilaktyczną i konserwacją zachowawczą księgozbiorów zabytkowych in situ. Wykonywane zabiegi pozostają poza sferą restauracji – działań estetyzujących, spektakularnych efektów. Zagadnienia, które muszą zostać opracowane, a następnie zrealizowane w projekcie konserwatorskim obejmują najczęściej:
- 1.Skatalogowanie starych druków.
- 2.Wykonanie oceny stanu zachowania kolekcji starych druków.
- 3.Wykonanie konserwacji zachowawczej księgozbioru.
- 4.Realizację zasad konserwacji zapobiegawczej środowiska.
Skatalogowanie
Skatalogowanie (jeżeli księgozbiór dotychczas nie był skatalogowany wykonuje wykwalifikowany bibliotekarz, i jest to oczywiście działanie pozakonserwatorskie, ale bezwzględnie konieczne do wykonania. Idealnie jest, gdy katalogowanie odbywa się równocześnie z oceną stanu zachowania i konserwacją. Ułatwia to oba działania, ograniczając jednocześnie do minimum przemieszczanie zabytku.
Ocena stanu zachowania
Ocenie stanu zachowania, od niedawna towarzyszy wykonanie analizy wartościującej. Przeprowadzenie, tak wnikliwej analizy, jest pomocne nie tylko konserwatorowi w planowaniu zabiegów, ale też właścicielowi kolekcji. Pozwala wyłonić egzemplarze priorytetowe ze względu na wartość i stan zachowania, które w pierwszej kolejności należy przeznaczyć do prac konserwatorskich-restauratorskich. Ocena stanu zachowania kolekcji jest, z jednej strony częścią projektu konserwatorskiego (badania), z drugiej pozwala na zaplanowanie rodzaju prac konserwatorskich. W jej wyniku wyłonione zostają woluminy najbardziej zniszczone i te, po oczyszczeniu, umieszcza się w wykonanych dla nich pudłach i w ten sposób są bezpiecznie przechowywane do momentu „doczekania się” prac konserwatorskich-restauratorskich. Pozostałe książki przeznacza się do planu konserwacji zachowawczej. Zdarza się, że identyfikuje się problem, o którym wcześniej nie było wiadomo, np. zagrożenie biologiczne. W takim przypadku konieczne jest wykonanie dezynfekcji, bądź dezynsekcji.
Konserwacja zachowawcza
W ramach konserwacji zachowawczej wykonuje się, takie czynności, jak: oczyszczanie, usuwanie deformacji, reintegracja elementów książki (np. luźnych kart, łączenie bloku z oprawą), podklejanie przedarć, uzupełnianie niektórych ubytków, konsolidacja zdegradowanych warstw skóry, zabezpieczanie przed dalszym niszczeniem zagrożonych elementów książek. Zabezpiecza się także odpowiednio znajdowane pomiędzy kartami książek takie elementy, jak np. obrazki dewocyjne, suszone kwiaty i inne. Do książek posiadających na oprawie elementy metalowe wykonuje się futerały zabezpieczające przed uszkodzeniem woluminy sąsiadujące z nimi, a także inne opakowania ochronne, jeśli istnieje taka potrzeba.
Konserwacja zapobiegawcza środowiska (profilaktyczna)
W zakres konserwacji zapobiegawczej wchodzą takie działania jak: odpowiednie przygotowanie mebli do przechowywania kolekcji, właściwe ułożenie woluminów na półkach, założenie monitoringu klimatu, wyłożenie środków odstraszających owady lub pułapek na nie. Prowadzi się także szkolenia w zakresie profilaktyki konserwatorskiej zabytkowych księgozbiorów, co jest niezwykle istotne, bo to człowiek pełni najistotniejszą rolę wśród czynników zewnętrznych warunkujących stan zachowania zabytków.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Konserwacja-restauracja zabytkowych kodeksów
Konserwacja profilaktyczna zabytkowych księgozbiorów
Opakowania ochronne kodeksów
Przypisy
- Pronobis-Gajdzis M., Konserwacja zapobiegawcza zabytkowych księgozbiorów na przykładzie kolekcji książek zgromadzonych w klasztorze Mniszek Zakonu Kaznodziejskiego w Świętej Annie, [w:] Archeologica Hereditas; Konserwacja zapobiegawcza środowiska, red. Zbigniew Kobyliński, Jacek Wysocki, Warszawa– Zielona Góra 2012, s. 213.
- Pronobis-Gajdzis M., Czuczko J., Jutrzenka-Supryn D., Nowe kierunki w obszarze konserwacj-restauracji zabytkowych kodeksów [w:] Toruńskie Studia Bibliologiczne 2015, nr 2 (15), s. 157 - 188.
Autor: M.P.B.
