Baranek Boży

Baranek Boży

(Agnus Dei) (ang. Agnus Dei, Paschal Lamb; fr. Agneau de Dieu)

Jeden z najpopularniejszych motywów w introligatorskim zdobnictwie romańskim, a zwłaszcza gotyckim; ukazywany także na średniowiecznych oprawach złotniczych oraz niekiedy na metalowych okuciach; rzadszy w późniejszych epokach. Na tłokach najczęściej ujmowany z boku, z głową odwróconą do tyłu (rzadziej skierowaną w przód), oraz z chorągwią zwieńczoną krzyżem bądź z samym krzyżem, stojącym za zwierzęciem na sztorc lub pochyle; niekiedy obok B. B. widnieje kielich eucharystyczny, a tło wypełnia prosta dekoracja floralna lub zarys trawiastego gruntu. Ukazywany przeważnie na okrągłych tłokach z linearną lub perełkowaną ramką, rzadziej na tłokach czworo- i wielobocznych. Na oprawach złotniczych widnieje w obrębie większych kompozycji lub jako metalowy medalion przybity do okładziny, zwykle w otoczeniu symboli czterech ewangelistów. W epoce kontrreformacji B. B. stojący na postumencie lub księdze był popularny jako motyw medalionowej plakiety z cytatem z Ewangelii św. Jana (1:29), wyciskanej złotem (często na barwionych podkładkach papierowych) pośrodku górnych okładzin opraw (liczne znane przykłady z Korony i Wlk. Ks. Litewskiego). W późniejszych epokach motyw stosowany zazwyczaj na księgach liturgicznych i dewocyjnych.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Biblijne motywy

Grafika

• 

  Przykład tłoka z motywem Baranka Bożego na oprawie romańskiej, Francja, XII w., repr. wg: Komornicki 1925, tabl. XXVI.

• 

  Przykłady tłoków z motywem Baranka Bożego na oprawach gotyckich, XV w., repr. wg: Schwenke, Schunke 1979, tabl. 155

• 

  Ornament w obramieniu (bordiurze) oprawy późnogotyckiej utworzony ze zmultiplikowanych wycisków tłoka z motywem Baranka Bożego, repr. wg: Tondel 2007, tabl. XXXVIII.

• 

  Przykład późnego zastosowania gotyckiego tłoka z motywem Baranka Bożego na oprawie renesansowej z l. 30. XVI w., BWSD Hosianum - Olsztyn, fot. A. Wagner

• 

  Owalny medalion z Barankiem Bożym na oprawie krakowskiej z 1 poł XVII w., MN Kraków, fot. MN Kraków

Przypisy

1. Komornicki 1925, tabl. XXVI/il. 5;
2. Loubier 1926, s. 59, 106;
3. Kyriss 1958, tabl. 325-326, 337, 339 i in.;
4. Goldschmidt 1967, t. 2, tabl. II, XVI, XCIX/il. 3;
5. Laucevičius 1976, il. 269-274;
6. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 152-156;
7. Schmidt-Künsemüller 1985, s. 215-216;
8. Carvin 1988, nr kat./il. Aix 1446, Carpentras 2;
9. Adler 2010, il. 4/28, 6/08c-d, 6/09a-c.

---

Autor: A.W.