Złoto

Złoto

(ang. gold leaf, niem. Echtgold, Blattgold)

W introligatorstwie używano złota w płatkach. W przeszłości stosowano czyste złoto zwane "feingult" oraz "cwiszgult" (niem. Zwischengold) czyli skute razem płatki srebra i złota. Mieszanka ze srebrem z czasem ciemniała, dlatego stosowania jej zabraniały przepisy cechowe. Współcześnie w introligatorstwie używa się złota 18 karatowego, wyjątkowo złota 24 karatowego.

Dla uzyskania płatków, złoto sztabkowe jest walcowane, a następnie kute aż do uzyskania grubości 0,05 μm - 0,01 μm. Współcześnie jest dostarczane w tzw. książeczkach wykonanych z bibułki. Pomiędzy kartki włożone jest 25 płatków złota o wymiarach 8x8 cm. Zależnie od domieszek złoto może mieć różne odcienie żółci, od zieleni (domieszka srebra) do pomarańczu (domieszka miedzi).

Złoto jest tak cienkie i lekkie, że praca z nim jest bardzo trudna. Krojenie płatków odbywa się na zamszowej poduszce przy użyciu specjalnego noża. Nóż służy także do przenoszenia płatków, które łatwo przylegają do każdej powierzchni, a nie pozwalają na oderwanie. Introligatorzy opracowali specyficzne sposoby przenoszenia złota, np. przy pomocy skraju kartki papieru lub bibuły, lub specjalnego koziołka z nitką, która chwytała złoty płatek.

Środkiem wiążącym przy złoceniu było tradycyjnie białko rozrobione z woda, współcześnie wytwarzane są specjalistyczne płyny, np. do złocenia na gorąco lub do złocenia krawędzi.

Dla ułatwienia złocenia, na początku XX w. zaczęto wytwarzać złote folie. Nośnikiem folii był papier powleczony woskiem, na który ręcznie nanoszono płatki złota. Na warstwę złota nanoszono klej, który w czasie tłoczenia, pod wpływem temperatury roztapiał się.

Także współcześnie wytwarzane są folie z prawdziwego złota metodą próżniowego osadzania cienkiej folii złotej na podłoże naładowane elektrycznie.

Namiastka złota

Substytutem złota jest szlagmetal (z niem. kuty metal), stopy mosiężne zbliżone do złota kolorem i połyskiem. Są wytwarzane w płatkach o większej grubości i formacie, są też łatwiejsze w pracy, gdyż można je nakładać palcami.

Do zdobień, analogicznie jak złota używano także innych metali, np. srebra platyny, aluminium lub mosiądzu.

Innym zamiennikiem jest folia introligatorska, która oprócz warstwy metalicznej posiada środek wiążący, osadzony na syntetycznej folii.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Folia introligatorska

Grafika

• 

  Książeczka z płatkami złota

• 

  Oprawa Ryszarda Ziemby ze złoceniem złotem płatkowym w różnych odcieniach

Przypisy

1. Złoto płatkowe, w: Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C5%82oto_p%C5%82atkowe
2. J. Greenfield, ABC of bookbinding, Naw Castle 2002, s. 33.
3. R. Szczęsny, Materiałoznawstwo introligatorskie, Warszawa 1983, s. 144-146.
4. G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 16.

---

Autor: E.P.