Fałszowanie opraw

Wykonywanie opraw w celu wprowadzenia odbiorców w błąd co do znaczenia historycznego i wartości materialnej. Oprawę podaje się za starszą lub pochodzącą z cenionego warsztatu lub kolekcji. W zależności od stopnia premedytacji oraz założonych celów można wyszczególnić różne poziomy fałszowania opraw:

• falsyfikat (oszustwo)
• remboîtage
• imitacja
• naśladownictwo
• kopia.

Historia

Rozwój rynku antykwarskiego oraz bibliofilstwa w II poł. XIX w., wzrost cen na stare druki zachowane w oryginalnych artystycznych oprawach wpłynęły na rozwój zjawiska fałszowania opraw. Wysokie ceny płacone za oprawy sławnych bibliofilów (J. Groliera, T. Mahieu, Farnese, Macieja Korwina) kusiły nieuczciwych handlarzy i introligatorów (Louis Hague w Londynie i we Francji, Monte i Villa w Bolonii i in.) do tworzenia falsyfikatów. Falsyfikaty były następnie oferowane bibliotekom i muzeom jako oryginały. Dopiero bibliotekarz włoski G. Fumagalli odkrył fałszerstwa bolończyków i w 1902 opublikował wzory fałszywych tłoków. Następnie G.D. Hobson podał charakterystyczne cechy fałszowanych opraw "Canevari" i zreprodukował fałszywe oprawy Groliera.

Rodzaje fałszerstw

Falsyfikat

Pierwszym ze sposobów fałszowania było kompilowanie idealnych woluminów z kilku książek, np. łączono tekst z rycinami, kartami tytułowymi i oprawami zgromadzonymi z różnych egzemplarzy. Dla stworzenia fałszywej proweniencji znanej biblioteki wytłaczano superekslibrisy, dewizy, herby, monogramy.

Remboîtage

Remboîtage polega na wklejeniu bloku książki w okładkę pochodzącą z innego dzieła z tej samej epoki. Na oprawie zacierano stary tytuł a w jego miejsce tłoczono tytuł odpowiedniego dzieła .

Imitacja

Innym procederem było kopiowanie starych opraw i wykonywanie ich imitacji. Fałszerze zaopatrywali oprawy w poszukiwane znaki proweniencyjne lub sygnatury, postarzali je i oferowali za oryginały z dawnych epok.

Naśladownictwo

Naśladownictwo to daleko idące wzorowanie się na dziełach innych mistrzów, kopiowanie ich rozwiązań zdobniczych, tłoków, materiałów. Wprawdzie nie fałszuje się sygnatur, ani nie twierdzi, iż są to oryginalne prace cenionych introligatorów, ale samo naśladownictwo nosi znamię plagiatu, zaś kolejny właściciel, nie znający losów powstania oprawy może w dobrej wierze uważać dzieło za oryginał.

Kopia

Niekiedy introligatorzy wykonywali, i wykonują nadal, kopie dawnych opraw. Współcześnie nie sprawia trudności wykonanie repliki pojedynczych tłoków czy nawet plakiety obejmującej całą okładkę. Kopie bywają wykonywane w przypadku opraw zniszczonych, które zastępują. Choć zamawiający i wykonawca działają w dobrej wierze ratowania dawnej księgi, to wprowadzają nową materię w miejsce zabytkowej. Tego typu postępowanie jest także praktykowane podczas oprawiania wydawnictw faksymilowych.

Zobacz też

Remboîtage

Grafika

• 

  Obrazek 1

• 

  Obrazek 2

• 

  Obrazek 3

• 

  Obrazek 4

Przypisy

1. Fałszowanie opraw, w; Encyklopedia wiedzy o książce, pod. red. A. Birkenmajera, Wrocław 1971, szp. 692, 2068-2069.
2. G.D. Hobson, Maioli, Canevari and others, Boston 1926, s. 120-170.
3. H. Helwig, Einbandfälschungen, Stuttgart 1968.
4. G. Bogeng, Der Bucheinband. Ein Handbuch für Buchbinder und Bücherfreunde, wyd. 2, Halle 1940,s. 167-168.

---

Autor: E.P.