Ornamentyka oprawy
Spis treści
Ornamentyka oprawy
Zasób motywów zdobniczych i ornamentów w dekoracji oprawy. Mimo relatywnie ograniczonych możliwości kompozycyjnych, jakimi dysponują dekoratorzy opraw (czworoboczny – najczęściej prostokątny – kształt okładzin oraz wydłużone proporcje prostokątnego grzbietu) cechuje się ona ogromnym zróżnicowaniem, tak pod względem formalnym, jak technicznym i materiałowym. Określona o. o. jest konsekwencją stylu w sztukach zdobniczych obowiązującego w danej epoce, z uwzględnieniem odmienności nie tylko między różnymi kręgami kulturowymi (np. łacińskie kraje Europy zachodniej oraz kraje islamskie), ale też krajami, miastami a nawet poszczególnymi pracowniami rzemieślniczymi (introligatorzy, złotnicy, hafciarze, malarze, jako profesje związane z dekoracją opraw). Ogromne znaczenie w tej sferze mają możliwości techniczne w zakresie wytwarzania narzędzi zdobniczych oraz wykonywania dekoracji na oprawach, które podlegają ciągłej ewolucji, a jednocześnie zróżnicowaniu zależnemu od miejsca powstania dzieła. W literaturze tematu akcentuje się podział o. o. na: linearną (linie proste, falujące, zygzakowate), geometryczną (rozmaite figury, w tym kwadraty, romby, trójkąty, koła i półkola), floralną (autonomiczne motywy roślin lub ich detali oraz rozmaite wici), figuralną (postaci ludzkie oraz zwierzęta realne i fantastyczne, czyli zoomorficzną, zazwyczaj występującą z o. floralnym i innymi motywami), jak również przedstawienia o charakterze heraldycznym lub para-heraldycznym (superekslibrisy herbowe, monogramowe, inicjałowe). Do o. o. należałoby też dodać liternictwo, któremu zwłaszcza w epoce gotyckiej nadawano funkcję dekoracji okładzin lub okuć (inskrypcyjne oprawy). Podobnie jak w przypadku pojedynczych motywów zdobniczych i ornamentów, umiejętność rozpoznawania o. o. ma fundamentalne znaczenie w pracy tegumentologa. Warunkuje bowiem trafne określenie miejsca i czasu powstania dzieła, w tym także identyfikację konkretnych warsztatów introligatorskich.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Figuralna dekoracja
Floralna dekoracja
Geometryczna dekoracja
Inskrypcyjne oprawy
Linearna dekoracja
Motyw zdobniczy
Ornament
Superekslibris
Zoomorficzne motywy
Grafika
Przykład oprawy manierystycznej w typie orientalizującym o bogatej ornamentyce, 1580, WBP - Książnica Kopernikańska, Toruń, fot. T. Dorawa
Przypisy
- Burnatowa 1964, s. 6-7
- EWOK 1971, szp. 1742-1744;
- de Morant 1981, s. 16-29
Autor: A.W.
