Makulatura w oprawach
Materiały użyte wtórnie (ang. re-used/reused materials). Makulatura może pochodzić z druków (ang. reused printed leaves, printed waste) lub rękopisów (ang. reused manuscript leaves, manuscipt waste). Pod względem materiałowym jest to papier, pergamin a w najdawniejszych oprawach papirus. Ze względu na miejsce występowania w kodeksach rozróżnia się:
- paski wzmacniające składki i karty przybyszowe (zszywki)
- paski wyklejające grzbiet i jego połączenie z oprawą
- kompaturki (kompatywki,sklejki)
- arkusze służące do kaszerowania okładzin i grzbietówki
- obleczenia (oklejki)
- wyklejki
Spis treści
Paski wzmacniające składki i wyklejki
- paski, tzw. zszywki (ang. guards) wąski pasek makulatury lub nie, który podkłada się pod grzbiety na zewnątrz lub wewnątrz składek (zob. zszywki),
- scezury - szerokie paski pergaminu lub papieru z falcem (zagięciem) podkładane pod wyklejki (zob. scezura),
Paski wzmacniające grzbiet i jego połączenie z oprawą
- szerokie paski wklejane w miedzyzwięźla pełniące funkcję stabilizującą blok, wzmacniającą jego zawieszenie w oprawie i wzmacniającą zawieszenie bloku w oprawie (zob. wyklejenie grzbietu)
Kompaturki
Sklejka z papierowych (czasem też pergaminowych) arkuszy niepotrzebnych druków lub rękopisów, używana jako materiał usztywniający oprawę, wczesny rodzaj tektury (zob. kompaturka).
Arkusze służące do kaszerowania okładzin (zob. lustro) i grzbietówki
- arkusze służące do kaszerowania wewnętrznej strony okładzin pod wyklejką (zob. kontra)
Obłóczki (oklejki)
Arkusze zużytego papieru, głównie makulatura drukarska, bywały wykorzystywane jako podłoże do dekoracji klajstrowej (Papiery klajstrowe). Tak zabarwione, służyły jako obleczenia w tańszych oprawach użytkowych oraz w tymczasowych oprawach broszurowych, np. w broszurze francuskiej.
Wyklejki
Znaczenie historyczne
Na makulaturę znajdująca się w książkach należy zwracać szczególną uwagę. Były to elementy użyte wtórnie, pochodzące z wcześniejszych rękopisów, wówczas już bezużytecznych, które dziś mogą być szczególnie ważne. Jeden z najstarszych roczników polskich, tzw. Rocznik Lubiński z XIII/XIV w. ocalał dzięki temu, że użyto go jako okładziny w późniejszym rękopisie opactwa benedyktyńskiego w Lubiniu.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Kompaturka
Zszywki
Papiery klajstrowe
Broszura francuska
Grafika
Karta makulaturowa zabarwiona klajstrowo i wykorzystana jako obleczenie okładki
Przypisy
- Anna Zawisza, Kompaturki - nowe podejście do problemu, Notes konserwatorski 15, 2012, s. 149-155, http://ksiegarnia.bn.org.pl/pdf/Notes%20konserwatorski%2015.pdf
- Karol Estreicher jr., Nie od razu Kraków zbudowano, Warszawa 1956, s. 79-80.
- Sigmar Radau, Makulatur im Grenzbereich zwischen Spielkarten- und Einbabdforschung, "Einband Forschung", H. 37, 2015, s. 20-27
Autor: E.P., M.P.-G.
