Promień

Spis treści

Jako autonomiczny tłok: motyw falującej (rzadziej prostej) i spiczastej smugi światła. W zdobnictwie introligatorskim XV-XVI w. przeważnie jako zwielokrotnione wyciski glorii promienistej otaczającej centralny motyw chrystogramu. Niekiedy na oprawach późnogotyckich i gotycko-renesansowych rozmaite konfiguracje p-i widnieją w kompozycjach architektonicznych opraw (np. krakowskie oprawy Mistrza Antyfonarza Wawelskiego, 2 dekada XVI w.). We włoskim introligatorstwie renesansowym XVI w. krótkie, ale zagęszczone motywy p. otaczają centralne motywy zwierciadeł, wewnętrze krawędzie ram zwierciadła, ćwierćmedaliony itp. Miniaturowe motywy p. gęsto i regularnie rozmieszczone w zwierciadle, są charakterystyczne dla rzymskich opraw „warsztatu Rospigliosi” (3 ćw. XVII w.). Generalnie jednak od XVII w. motyw ten występował jako integralny składnik większych kompozycji.

Jako integralny składnik większych motywów: w renesansie włoskim (zwłaszcza weneckim i rzymskim) XVI w., zwielokrotnione p. widnieją w przedstawieniach płomienistej wazy; jako elementy motywów płomieni cieszyły się popularnością w introligatorstwie francuskim, będąc aluzją wobec „króla słońce” – Ludwika XIV. Od ery kontrreformacji p. jako zmultiplikowany element gorejącego serca występował introligatorstwie krajów katolickich. Szczególnie efektownie prezentują się zwielokrotnione p. w gloriach promienistych i podobnych motywach na oprawach złotniczych (od XV w.). Są też nieodłącznym elementem wszelkich przedstawień glorii na tłokach i plakietach (XV-XIX w.).

(Promień - 1)Zwielokrotnione motywy promienia na późnogotyckiej oprawie architektonicznej, Kraków, 1513, AKKK, Kraków, fot. A. Wagner
(Promień - 1) Zwielokrotnione motywy promienia tworzące glorię promienistą w motywie chrystogramu, oprawa renesansowa, Polska, XVI w.
(Promień - 2) Promienie w symbolicznym wizerunku Króla Słońce - Ludwika XIV na oprawie francuskiej, ok. 1700 r.

Autor: A.W.